Arab przyszłości

Historia przedstawiona w Arab przyszłości 2 rozpoczyna się w roku 1984. Riad ma już sześć lat i czeka na niego masa nowych wyzwań, chociażby pomoc przy młodszym braciszku. Rodzina już na dobre przeprowadziła się do Syrii, co dość mocno odbija się na samopoczuciu jego matki. Kobieta w nowym kraju czuje się wyobcowana i samotna. Ojciec nie dostrzega tych problemów, skupiając uwagę głównie na marzeniach budowania potęgi kraju według wielkiego ?wizjonerskiego? projektu Hafeza al-Assada. Z czasem staje się on jednak coraz bardziej sfrustrowany brakiem widocznych zmian (chociażby prestiżowej pracy czy wielkiego domu). Jeszcze bardziej potęguje to wewnętrzne ?rodzinne problemy?, które mają przełożenia na życie zarówno dorosłych, jak i dzieci. Riada obok tego wszystkiego przeraża również szkoła, która zdecydowanie nie jest taka, jak sobie on wyobrażał.

Tom drugi pozornie może wydawać się dość ?prosty? zarówno pod względem niektórych treści czy samego stylu. Jest to jednak mylne złudzenie, bowiem twórca doskonale wie jak pod wierzchnią warstwą fabuły skryć masę głębi i nietuzinkowej treści. W przypadku drugiej odsłony cyklu historia jest o wiele bardziej ?mroczna? i ?mocna? niż to, co było dostępne w pierwszej części.

Sattouf w genialnej formie ukazuje tutaj złudne marzenia swojego ojca w kontrze do szarej rzeczywistości. Komiksowa forma naprawdę dobrze radzi sobie z pokazaniem tego, że ?życie? często znacząco odbiega od pewnych założeń czy ?fantazji?. Obok tego wszystkiego znajdziemy tutaj również sporo mniej ?przyjemnej? treści jak chociażby postępujący depresyjny nastrój matki. Sporo miejsca autor poświęca również ukazaniu początku swojej ?edukacji?. Szkoła nie jest miejscem, które Sattouf wspomina nazbyt dobrze. Wszystko to za sprawą ?przerażającej? nauczycielki, która przemocą i zastraszaniem radziła sobie z dużą liczbą dzieci w klasie.

Na kolejnych stronach mamy również okazję obserwować życie Syryjczyków i niekoniecznie znane każdemu realia Bliskiego Wschodu. Wszystko to podlane jest charakterystyczną dla autora porcją czarnego humoru, który rewelacyjnie kontrastuje z wątkami odnoszącymi się do religii czy polityki. Nie zabrakło tutaj również masy odniesień do trudnej tematyki (czasem trochę wyraźnie przekoloryzowanej), jak na przykład: wszechobecna propaganda (szkoła/telewizja/życie codzienne).

Mały Riad w końcu trafia do szkoły, jednak arabska szkoła nie przypomina tych, które my znamy z dzieciństwa. Chłopcy i dziewczęta uczą się oddzielnie, nauczyciele biją dzieci po rękach drewnianą linijka i upokarzają na każdym kroku. W budynku można palić. Nauka języka arabskiego jest prowadzona na specjalnych kartach Koranu przeznaczonych dla dzieci oraz w dość zachodnio wyglądającym podręczniku, na którym dzieci w niczym nie przypominają arabskich rówieśników. Riad ma spore problemy, gdyż przez kolor włosów jest brany za znienawidzonego Żyda.

Rodzinie zaczyna się powodzić. W domu pojawiają się sprzęty takie jak kuchenka gazowa czy wideo. Wyjeżdżają na wycieczkę nad morze. Powoli krystalizuje się też pomysł, by zbudować własny dom. Riad jest jednak świadkiem tragicznych zdarzeń. Nie dość, że dzieci ciągle oswajają go z brutalnością i śmiercią zwierząt, to jeszcze jego ulubiona ciocia Leila, trzydziestopięcioletnia bezdzietna wdowa, która uczy go perspektywy w rysunku ilekroć się spotkają, zostaje zabita, by bronić honoru rodziny. Życie w arabskim świecie jest pełne śmierci.

PRZESZŁOŚĆ ARABA

Długo kazał czekać na siebie drugi tom Araba przyszłości, oj długo, ale jak się można było spodziewać, było warto. Bo chociaż porównania z Mausem czy Persepolis, jakie możecie przeczytać na okładce, zanim przystąpiłem do lektury pierwszej części wydawały mi się przesadzone, szybko przekonałem się, że dzieło Riada Sattoufa naprawdę może z nimi konkurować. Tragikomiczna autobiografia autora opowiadająca o jego dzieciństwie na Bliskim Wschodzie jest utworem tak przejmującym i poruszającym, że nie łatwo jest przestać wracać do niego myślami po skończonej lekturze. Jednocześnie pozostaje też po prostu znakomicie wykonaną powieścią graficzną, którą docenią przede wszystkim wyrobieni czytelnicy oczekujący od komiksu ambicji i wyższych wartości.

Pierwszy tom Araba przyszłości opowiadał o tym, jak poznali się rodzice głównego bohatera, ich życiu we Francji, a ostatecznie przeprowadzce na Bliski Wschód ? do miejsca specyficznego, dziwnego i niewątpliwie niebezpiecznego. Ani mały Riad, ani jego matka nie spieszyli się z powrotem do tego świata, ale jednak wrócili. I w tym miejscu zaczyna się akcja tomu drugiego. Zamieszkują w miasteczku Ter Maaleh, w pobliżu Himas, dalekim od stopnia rozwoju, do jakiego się przyzwyczaili gdzie przerwy w dostawach prądu są normą, a jedynym zajęciem dla dzieci wydaje się być pilnowanie kóz. Na to jednak nie chce zgodzić się matka Riada, uważając, że chłopiec jest na to za mały. Wkrótce jednak Riad idzie do szkoły i zaczyna doświadczać tamtejszego życia, życia często jakże brutalnego. Już właśni kuzyni chcieli go zabić, czy więc wśród rówieśników może być lepiej? W kraju rządzonym przez dyktatora, z dyktaturą obecną w domu, mały chłopiec z Francji, tak bardzo odstający od otoczenia ? zarówno pod względem wyglądu, jak i zachowania ? stara się odnaleźć w nieprzyjaznej rzeczywistości, ale czy to w ogóle możliwe?

Temat Bliskiego Wschodu od wielu lat jest tematem aktualnym dla całego świata, w ostatnim okresie jednak, za sprawą kryzysu uchodźczego, ważniejszym dla nas chyba bardziej, niż kiedykolwiek wcześniej. Wśród stereotypów i poprawności politycznej, które z jednej strony wyolbrzymiają wiele faktów, z drugiej zaś łagodzą inne, szansa poznania prawdy, takiej podanej nam z pierwszej ręki, nie trafia się zbyt często. Riad Sattouf oferuje nam szczerość, wspomnienia pełne brudu i niewygodnych detali. Rozlicza się tu z własnymi traumami i przeszłością, przedstawiając nam intrygujący, choć jednocześnie często jakże przerażający obraz Bliskiego Wschodu i ludzi zamieszkujących te tereny.

Pewnie już samo to wystarczyłoby, żeby komiks się sprzedał, ale Sattoufowi oczywiście to nie wystarczyło. Stworzył bowiem dzieło znakomite pod każdym względem. Świetnie napisane, ale także dobrze poprowadzone, pozbawione dłużyzn czy zbyt skrótowego podejścia. Doskonała jest także szata graficzna, cartoonowa, ale nie burząca powagi całości. Maksymalnie uproszczona, to prawda, a jednak przyjemna dla oka i doskonale pasująca do treści.

Polecam gorąco. Arab przyszłości to świetny komiks, jeden z najlepszych w swojej kategorii, a jednocześnie aktualny i ważny. Dla tych, którzy francuskie opowieści graficzne kojarzą tylko z humorystycznymi albumami familijnymi, będzie to przy okazji nie lada zaskoczenie. Każdy jednak, kto od powieści graficznych oczekuje wyższych wartości i znakomitego wykonania, będzie usatysfakcjonowany.