Białe zęby

"Białe zęby" to dowód na to, że prawdziwy mistrz ujawnia się już przy pierwszym wydaniu: aż trudno uwierzyć, że to debiut Zadie Smith. Historia dwóch rodzin i trzech pokoleń imigrantów, którzy po latach pobytu w Wielkiej Brytanii nadal szukają swojego miejsca, nie pozwala oderwać się od książki od pierwszej do ostatniej strony. To przede wszystkim zasługa fantastycznej narracji: humor, cynizm, groteska, ironia - bez wątpienia Smith wie, jak zrobić z nich użytek. Efekt: powalający. Nie przesadzę chyba, gdy dodam, że te właśnie elementy pozwalają umieścić Smith obok Irvinga ze swych najlepszych powieści, a i może samego Bułhakowa: cudowny gorzko-słodki humor np. w opisach przemyśleń pana Iqbala przypominają niejednokrotnie wypowiedzi bohaterów "Mistrza i Małgorzaty", choćby pierwszą dyskusję Berlioza i Bezdomnego z Wolandem. Zresztą taka właśnie jest cała powieść Zadie Smith: słodko-gorzka. I mimo upływu lat - ciągle aktualna. I w jakiś sposób paraboliczna, bo przecież dylematy dotyczące utarty korzeni czy poszukiwania siebie dotyczą nie tylko imigrantów byłych kolonii brytyjskich. "Białe zęby" to powieść "żywa", "energiczna", zabawna i cierpka. Słowem - jedna z niewielu, które samą sobą zasłużyły na miano bestsellera. Z czystym sercem polecam każdemu, bo i nikt nie będzie zawiedziony :-)

?Oto czym jest rozwód: zabieraniem rzeczy, których już się nie potrzebuje, ludziom, których się już nie kocha?. Ten cytat to świetny przykład na to, jakim językiem napisana jest ta powieść. Wprost roi się w niej od celnych, a zarazem nietuzinkowych myśli, ciekawych skojarzeń czy niebanalnych porównań. Czyta się ją z dużą przyjemnością, tyle że treść czasami nie powala, a może właśnie przytłacza swoją oryginalnością. I czytelnik się zastanawia skąd się tacy ludzie biorą. Czy naprawdę istnieją? A może to tylko licentia poetica autorki? Jej bohaterowie to z pozoru zwyczajni ludzie, a jednak. Potrafią przez dwadzieścia lat odwiedzać ten sam pub, aby omawiać te same stare dzieje, pogryzając te same serwowane przez właściciela knajpy dania. Ich sposoby na rozwiązanie problemów są co najmniej zaskakujące. Czy poleciłabym tę książkę? Nie wiem. Dobrze jednak się zapoznać z twórczością autorki. Zadziwi was lub zniesmaczy, lecz z pewnością nie pozostaniecie obojętni.

Wnikliwość obserwacji, groteskowy nieco przerysowany obraz rzeczywistości, humor, kpina, wielość wątków, żywy język - to cechy stylu Zadie Smith; dodajmy -córki emigrantów z Jamajki. Wykreowany przez nią w debiutanckiej powieści "Białe zęby" obraz współczesnego, wielonarodowego Londynu staje się miniaturą świata. Funkcjonując w tym miejscu, dotykamy bowiem najważniejszych problemów zachodnich społeczeństw: nietolerancji, rasizmu, dyskryminacji ekonomicznej, asymilacji i praw emigrantów, fanatyzmu religijnego, fundamentalizmu, manipulowania genami, walki o prawa zwierząt, rozkładu rodziny. Dla mnie jednak jest to przede wszystkim mądra książka o współczesnym człowieku, który, spotykając się z tym co obce, próbuje określić swoją tożsamość i odnaleźć własne miejsce w wielokulturowej przestrzeni. Zadie Smith tworzy niezwykle interesujące portrety psychologiczne bohaterów. Odnajdziemy wśród nich typowego życiowego nieudacznika - Anglika Archiego, walczącego ze swoją seksualnością Samada - emigranta z Bangladeuszu, fanatyczną wyznawczynię Jehowy - Hortense, która rozdaje numery "Strażnicy" i czeka na przyjście Pana , pracującego nad manipulacjami genetycznymi Marcusa Chalfena, czy bliźniaków - Milata przyłączającego się do muzułmańskich bojowników i Magida - anglofila zafascynowanego nie religią , ale genetyką. Bohaterowie rozdarci między własną kulturą i religią a możliwością zakorzenienia w nowym miejscu, posiadający różne dziwactwa, żyjący w przeszłości jak w labiryncie niekończących się pokoi, obciążeni rodzinnymi mitami - są niezwykle prawdziwi. Tak różni, potrafią, mimo konfliktów i zranień, żyć obok siebie tworząc wielokulturowe społeczeństwo. Książka Zadie Smith to dojrzała i mądra refleksja na temat kondycji współczesnego człowieka "tutejszego przybysza". Warto po nią sięgnąć.