Cesarz wszech chorób (twarda)

in­fek­cjom za­po­biec. Jak za­pi­sał w swo­ich no­tat­kach kli­nicz­nych: ,,Przy­szło mi na myśl, że roz­kła­du w zra­nio­nej czę­ści cia­ła moż­na by unik­nąć in­a­czej niż po­przez unie­moż­li­wie­nie kon­tak­tu z po­wie­trzem, a mia­no­wi­cie po­przez na­ło­że­nie w cha­rak­te­rze opa­trun­ku ja­kie­goś ma­te­ria­łu, któ­ry znisz­czył­by ży­cie tych nie­wi­dzial­nych czą­ste­czek"140. W po­ło­żo­nym nie­opo­dal Glas­gow mia­stecz­ku Car­li­sle Li­ster za­uwa­żył, że czy­ści­cie­le szamb ko­rzy­sta­ją z ta­nie­go pły­nu o słod­kim za­pa­chu, za­wie­ra­ją­ce­go kwas kar­bo­lo­wy. Za­czął więc sma­ro­wać rany po­ope­ra­cyj­ne ma­ścią z kwa­sem kar­bo­lo­wym. (Nic nie wska­zu­je, by sma­ro­wa­nie pa­cjen­tów środ­kiem do czysz­cze­nia szamb wy­da­wa­ło mu się po­stę­po­wa­niem choć tro­chę eks­cen­trycz­nym). W sierp­niu 1867 roku do lecz­ni­cy Li­ste­ra zo­stał przy­ję­ty trzy­na­sto­let­ni chło­piec, któ­ry do­znał po­waż­ne­go ura­zu ręki, gdy ob­słu­gi­wał ma­szy­nę na jar­mar­ku w Glas­gow141. Rana chłop­ca była otwar­ta i brud­na - stwa­rza­ła ide­al­ne wa­run­ki do roz­wo­ju gan­gre­ny. Le­karz po­sta­no­wił nie am­pu­to­wać ręki, tyl­ko wy­pró­bo­wać bal­sam z kwa­su kar­bo­lo­we­go, li­cząc, że uda się nie do­pu­ścić do in­fek­cji i oca­lić chłop­cu koń­czy­nę. Rana dłu­go wy­glą­da­ła tak, jak­by mia­ło się w nią wdać strasz­ne za­ka­że­nie, jak­by ist­nia­ła groź­ba utwo­rze­nia się rop­nia. Ale Li­ster nie da­wał za wy­gra­ną, apli­ko­wał co­raz więk­sze daw­ki ma­ści kar­bo­lo­wej. Przez kil­ka ty­go­dni sta­ra­nia zda­wa­ły się bez­sku­tecz­ne. Lecz na­gle, tak jak ga­śnie pło­ną­cy sznu­rek, kie­dy pło­mień do­bie­ga do jego koń­ca, rana za­czę­ła się za­skle­piać. Mie­siąc póź­niej zdję­to kom­pre­sy; skó­ra pod nimi była cał­ko­wi­cie za­go­jo­na. Nie upły­nę­ło dużo cza­su, a wy­na­la­zek Li­ste­ra zna­lazł miej­sce w po­su­wa­ją­cym się zwy­cię­sko na­przód fron­cie chi­rur­gii on­ko­lo­gicz­nej. W 1869 Li­ster usu­nął guz pier­si swo­jej sio­strze Isa­bel­li Pim, uży­wa­jąc sto­łu w ja­dal­ni jako sto­łu ope­ra­cyj­ne­go, ete­ru w cha­rak­te­rze środ­ka znie­czu­la­ją­ce­go, a kwa­su kar­bo­lo­we­go jako środ­ka od­ka­ża­ją­ce­go142. Ope­ra­cja się uda­ła i nie do­szło do in­fek­cji (ale trzy lata póź­niej ko­bie­ta zmar­ła z po­wo­du prze­rzu­tów do wą­tro­by). Kil­ka mie­się­cy po­tem Li­ster prze­pro­wa­dził ope­ra­cję roz­le­głej am­pu­ta­cji na in­nym pa­cjen­cie cho­rym na raka, po­le­ga­ją­cą na usu­nię­ciu no­wo­two­ru (praw­do­po­dob­nie mię­sa­ka) z uda143. W po­ło­wie lat sie­dem­dzie­sią­tych XIX wie­ku ru­ty­no­wo już prze­pro­wa­dzał ma­stek­to­mie i roz­sze­rzył ob­szar za­bie­gu, tak że obej­mo­wał on te­raz tak­że za­ata­ko­wa­ne przez no­wo­twór wę­zły chłon­ne pod pa­chą. * An­ty­sep­ty­ka i znie­czu­le­nie sta­no­wi­ły więc bliź­nia­cze prze­ło­my tech­no­lo­gicz­ne, dzię­ki któ­rym chi­rur­gia wy­swo­bo­dzi­ła się z krę­pu­ją­cej ją zbroi śre­dnio­wiecz­nych me­tod. Nowe po­ko­le­nie chi­rur­gów, uzbro­jo­ne w eter i my­dło kar­bo­lo­we, z za­pa­łem za­bra­ło się do prze­pro­wa­dza­nia skom­pli­ko­wa­nych za­bie­gów ana­to­micz­nych, któ­re Hun­ter i jemu po­dob­ni prze­pro­wa­dza­li wcze­śniej na zwło­kach. Na­stą­pi­ło zło­te stu­le­cie chi­rur­gii on­ko­lo­gicz­nej: w la­tach 1850-1950 chi­rur­dzy śmia­ło mie­rzy­li się z ra­kiem, otwie­ra­li cia­ła pa­cjen­tów i usu­wa­li guzy. Sym­bo­lem tej epo­ki był pra­co­wi­ty wie­deń­ski chi­rurg The­odor Bil­l­roth. Uro­dzo­ny w roku 1829, z nie­mal rów­ną pa­sją stu­dio­wał chi­rur­gię co mu­zy­kę. (Na­wia­sem mó­wiąc, te dwie pro­fe­sje wciąż czę­sto się ze sobą łą­czą - obie do­sko­na­lą się z wie­kiem i w mia­rę na­by­wa­nia prak­ty­ki; obie wy­ma­ga­ją szyb­ko­ści i pre­cy­zji ru­chów oraz zręcz­nych pal­ców). W roku 1867 w Ber­li­nie, już jako pro­fe­sor, Bil­l­roth pod­jął sys­te­ma­tycz­ne ba­da­nia nad me­to­da­mi otwie­ra­nia ludz­kiej jamy brzusz­nej, któ­re po­zwo­li­ły­by na usu­wa­nie gu­zów zło­śli­wych. Do tam­tej pory wskaź­ni­ki śmier­tel­no­ści w na­stęp­stwie ope­ra­cji w ob­rę­bie jamy brzusz­nej były prze­ra­ża­ją­ce. Bil­l­roth pod­szedł do za­gad­nie­nia w spo­sób for­mal­ny i