Drogami klęski (twarda)

siliśmy tutaj wszyscy, że Francja została zdradzona ze wszystkich stron, odpowiada niewątpliwie rzeczywistości, ale pod warunkiem, że nada się słowu ,,zdrada" znaczenie o wiele szersze, bardziej złożone, zarazem bardziej bolesne i mniej zabarwione kryminalnymi intencjami, niż się to zwykle czyni. II POLITYKA Rozważmy najpierw przyczyny natury polityczno-społecznej. Ci z kierowników mieszczaństwa i wielkiego kapitału, którzy hołdowali dążeniom własnej klasy, mają teraz zapłatę za luty 1934 i za swój lęk przed włoskimi strajkami. Widzi się teraz, czym się stał kraj pod egidą burżuazyjnych przywódców, którzy, czy byli radykalni, czy reakcyjni, zawsze głęboko bali się ludu i pogardzali ludem, podczas gdy z drugiej strony socjalizm i syndykalizm przeżarte demagogią klasową, egoizmem i fałszywą filozofią życia, naznaczone jałowością i niemocą zdolne były tylko trwonić żywe siły narodu i pogłębiać rozłamy, rujnując od wewnątrz nadzieje i energię robotniczego ruchu. Każda klasa, każda partia, obawiając się innych, starała się tylko zachować nabyte przywileje. Wszędzie w dziedzinie społecznej i politycznej twórcze siły były sparaliżowane. Klasa robotnicza była politycznie zdemoralizowana przez komunizm, pozbawiona rezerw siły i heroizmu przez jaskrawe konflikty, zamieszanie umysłowe i atmosferę kłamstwa, jakie komunizm zdołał rozwinąć w świecie pracy. Kiedy wojna wybuchła, pakt niemiecko-sowiecki i nakazy pacyfizmu proniemieckiego, jakie padały z Moskwy i następowały bezpośrednio po szowinistycznych hasłach ,,antymonachijskich", dokończyły dzieła dezorientacji w świecie robotniczym. Z drugiej strony, klasa mieszczańska, stanowiąc nadal kierowniczy element (a więc najbardziej odpowiedzialny), była politycznie zdemoralizowana przez grupy posiadające. Te, obawiając się, nie bez racji, komunizmu, ale owładnięte ślepym strachem, były ze strachu zdolne do wszystkiego, hodowały poza tym idée fixe jakiegoś środka dość potężnego, by mógł ukrócić bezład rynków i puścić w ruch interesy. Podczas dziewięciu miesięcy nieruchomej wojny oficerowie jako pokarm dla własnych refleksji mieli lekturę tygodników skrajnej prawicy, których roli w szerzeniu umysłowego i moralnego rozkładu nie należy lekceważyć; tygodniki te łączyły z nienawiścią do Anglii (szczególnie od sprawy abisyńskiej), z nienawiścią do demokracji, z nienawiścią do ,,ciemnej masy", do ,,lewicowców", z nienawiścią do Żydów - pełną i oddaną ufność w przyjaźń dyktatorów. Natchnienia z Rzymu i nawet w niektórych razach z Berlina występowały równie silnie na skrajnej prawicy jak natchnienia z Moskwy na skrajnej lewicy; solidarność ,,ładu" tak jak solidarność ,,rewolucji" brały górę i tu, i tam nad wszelkim innym uczuciem. Trzeba jeszcze zdać sobie sprawę z absurdalnej polityki finansowej uprawianej od wielu lat przez wszystkie partie i z polityki defetyzmu, której pilnie przestrzegali komuniści oraz pewna ilość mężów stanu, przedstawicieli finansów i wysokich sfer towarzyskich - ich nazwiska zaczynają głośno wymawiać dzienniki amerykańskie. O dwóch wreszcie rzeczach nie należy zapominać. Z jednej strony stworzenie Frontu Ludowego, dzieło rosyjskiego makiawelizmu oparte na kłamstwie (przymierze, w łonie którego nie istniała żadna możliwość wspólnego języka w rzeczach pozytywnych, ogłaszało swoją gotowość do tworzenia i rządzenia), zdezorganizowało i sparaliżowało politykę francuską. Z drugiej strony wojna europejska miała preludium, a tym preludium była wojna domowa hiszpańska, za którą polityka rządu Chamberlaina tak ciężką ponosi odpowiedzialność; niesłychane pomieszanie idei, jakie rozpętało się dokoła tej wojny, zaciemniło u nas już wtedy sens najoczywistszych narodowych interesów. Rezultat tego wszystkiego był taki, że podstawowa siła kraju w stanie wojny, jego dziedziczny narodowy instynkt, jakim dla Francji jest instynkt wolności połączony z wiarą w wartość i powołanie jej ludu, był silnie osłabiony już przed wojną. Kiedy wybuchł konflikt, sądziliśmy, że wobec potwornego wydarzenia, które napełniało nas wszystkich grozą i dla którego nikt u nas nie miał entuzjazmu, ale do którego (ponieważ nasi rządzący wypowiedzieli wojnę) byliśmy, jak wierzono, materialnie przygotowani, ta podstawowa narodowa siła odnajdzie się sama, że dokona się to dzięki cnocie poświęcenia zawsze żywej w wielkich masach narodu. Nie braliśmy dostatecznie w rachubę, że wojna ta jest w gruncie rzeczy międzynarodową wojną domową, że więc wiele miesięcy bez czynności militarnej pozwoli siłom rozkładowym zgasić u wielu narodowy instynkt. Nie myśleliśmy, że małość i rywalizacja ślepej polityki, działając silniej niż kiedykolwiek pod płaszczykiem cenzury, spotęgują tylko i przyspieszą rozpad państwa i zadadzą