Etyka medyczna

elu różnych osób, których dobro powinno być brane pod uwagę w danych okolicznościach. Podkreśla rolę ostrożnego formułowania kategorycznych sądów i dokonywania porównań. Dwa rozdziały książki przynoszą opis ,,narzędzi etycznego rozumowania", które - zdaniem Autorów - można, a nawet trzeba wykorzystywać, podejmując trudne i skomplikowane decyzje, obarczone określonymi konsekwencjami, nieobojętne etycznie. Czytelnicy spodziewający się katalogu reguł postępowania właściwego pod względem etycznym mogą się poczuć rozczarowani brakiem takich elementów. Proponowana refleksja nad uwarunkowaniami każdej decyzji podejmowanej w kontekście praktyki medycznej uwzględnia nie tylko trudności, na jakie napotykają przedstawiciele zawodów medycznych, lecz także ciążącą na nich odpowiedzialność za różnorodne efekty i następstwa decyzji i działań. Ważnymi kategoriami prowadzonych w książce rozważań są kategorie wartości i dobra. Mowa tu o wartościach, które nawet jeśli nie zostają wyraźnie wyartykułowane, zawsze leżą u podstaw wszystkich podejmowanych decyzji oraz przesądzają o ,,najlepszym interesie" osoby, której dotyczy postępowanie personelu medycznego. Nie sposób go pominąć, podejmując etycznie uzasadnione decyzje i działania. Kwestie te zostały uwidocznione w rozdziałach poświęconych eutanazji i wspomaganemu rozrodowi. Dla polskiego Czytelnika te dwa obszary mogą być szczególnie kontrowersyjne, zwłaszcza że dotyczący ich społeczny dyskurs często jest osadzony w nurcie religijnym. Autorzy książki - zgodnie ze swoim stanowiskiem - nie mówią, jak należy postąpić, ale wykorzystują ,,narzędzia etycznego myślenia" w procesie analizowania różnych wariantów możliwego postępowania i jego konsekwencji, pokazując przewrotność poszukiwania własnej moralnej czystości za cenę cudzego cierpienia. ,,Najlepszy interes" staje się jednym z kluczowych zagadnień w przypadku osób z zaburzeniem psychicznym, a zwłaszcza z demencją, która może znacząco zmienić funkcjonowanie ludzi oraz prowokować pytania o ciągłość tożsamości jednostki, a w konsekwencji - o zasady postępowania dotyczące osób z demencją. Autorzy książki omawiają takie kwestie, odwołując się do użyteczności etyki medycznej, a więc pokazując, jak refleksja etyczna personelu (wspierana kompetencjami ekspertów z zakresu etyki medycznej) może kształtować obowiązujące procedury i praktykę instytucji opiekuńczych. W konsekwencji pozwala to we właściwych proporcjach uwzględniać dobro pensjonariuszy i osób otaczających je opieką. Zaskakujące, a jednocześnie bardzo intrygujące mogą być dla polskiego Czytelnika rozważania poświęcone dystrybucji ograniczonych środków finansowych oraz regułom porządkującym podejmowanie decyzji w tym zakresie. Tradycyjnie podzielane przekonanie o ,,zdrowiu i życiu, które nie mają ceny" nabiera w tym kontekście innego znaczenia - nakłady na zdrowie można, a nawet trzeba analizować z punktu widzenia ich opłacalności i zakresu społecznych korzyści, jakie przyniosą. Ważnym aspektem prowadzonych w książce rozważań jest odwołanie się do kontekstu społecznego i kulturowego, zwłaszcza w kwestiach związanych z respektowaniem praw pacjenta i uczestnika badań naukowych w medycynie. W Europie przywykliśmy do formularzy świadomej zgody i rozwiązań legislacyjnych, chroniących pacjentów i uczestników badań naukowych. Rozwiązania takie zakładają pełnię praw osób pełnoletnich do decydowania o sobie, a także konieczność uwzględniania stanowiska osób małoletnich. M. Dunn i T. Hope zwracają uwagę na ograniczenia takich możliwości, związane z kulturową tradycją, co stwarza konieczność modyfikacji europejskich zasad w taki sposób, by jednocześnie respektować lokalne zasady i podmiotowość każdego z uczestników badania czy leczenia. Prezentacja zagadnień etyki medycznej, dokonana przez Autorów, nie wyczerpuje tematu, co wynika z ogólnych założeń serii ,,Krótkie Wprowadzenie", niemniej uwzględnili oni kwestie wynikające z szybkiego tempa rozwoju nauki oraz zmian populacyjnych. Zwrócili uwagę na to, że przyszłość będzie przynosić coraz to nowe wyzwania, wymagające rozstrzygnięć etycznych. Konieczność ich podejmowania i dokonywania rozstrzygnięć sprawia jednak, że bardziej przydatna od zamkniętej listy wskazówek i reguł może być umiejętność analizowania nowych sytuacji, a więc sprawne korzystanie z ,,narzędzi etycznego rozumowania". Książka interesująco pokazuje, jak to robić. Ze względu na barwny język Autorów, ich poczucie humoru oraz odwoływanie się do konkretnych przykładów, sprawia także wrażenie lektury łatwej do czytania. Ocena starań tłumacza o zachowanie tych walorów tekstu należy do Czytelników. Eleonora Bielawska-Batorowicz Instytut Psychologii UŁ