Fins de siecle (twarda)

Fins de Siecle to kolejna porcja twórczości legendy komiksowego świata Enki Bilala, która pojawia się na naszym rynku nakładem wydawnictwa Egmont w ramach serii Mistrzowie Komiksu. Jeśli więc ktoś pragnie dojrzałego dzieła naznaczonego silnym akcentem polityczno-społecznym, to zdecydowanie powinien zainteresować się tym tytułem.

Album składa się z dwóch odrębnych i niepowiązanych ze sobą historii, które pierwotnie były wydane jako osobne dzieła powstałe w różnych okresach twórczości artysty. Obie części łączy jednak pewna tematyka i mocno nietuzinkowy klimat będący znakiem rozpoznawczym dzieł Bilala.
Falangi Czarnego Porządku to sięgnięcie po sprawdzony motyw ?zemsty? i osadzenie go w realiach Hiszpanii, która z wielkim trudem podniosła się po wyniszczającej wojnie domowej i następujących po niej rewolucjach społecznych (dziesiątkujących ludzi stawiających się po jednej ze stron ideologicznych barykad). Dzieło skupia się na brutalnym mordzie dokonanym na mieszkańcach niewielkiej wioski w Aragonii. Miejscu, które kiedyś najdłużej opierało się siłą faszystowskim. Czterdzieści lat po zakończeniu wojny domowej, grupa identyfikująca się jako Falanga Czarnego Porządku decyduje się na ostateczne rozprawienie się z tamtejszymi ?komunistami?. Krwawa zbrodnia nie może zostać niezauważona przez ich przeciwników, którzy już dawno powinni odłożyć waśnie na bok i cieszyć się w miarę spokojną starością. ?Zemsta? przyćmiewa jednak zdrowy rozsądek i staje się podwaliną do ponownego sporu, który nie może zakończyć się dobrze dla nikogo.

Rozdział zatytułowany Polowanie przenosi z kolei nas w bardziej swojskie klimaty, bo do położonej w Bieszczadach rezydencji, w której to planowane jest polityczne zabójstwo. W urokliwym otoczeniu przyrody grupka partyjnych działaczy jest zdeterminowana, aby zrobić wszystko aby tylko nie dopuścić do nadchodzących zmian w układzie sił w Europie. Przyszłość maluje się bowiem dla nich w naprawdę przykrych barwach, a wspaniały komunizm może przestać istnieć. Dla kogoś, kto ?totalitarny? system wykorzystuje dla własnych korzyści, widmo ?wolności? jest niebywale przerażające.

Tak jak zostało to już wspomniane, dzieła Bilala mocno przesiąknięte są jego własnymi przekonaniami. Jak mało który twórca potrafi on pokazywać w swoich komiksach skrajne nurty ideologiczne, które prędzej czy później prowadzą do zniewolenia i wyniszczenia jednostki. Nie inaczej jest w przypadku opisywanych tutaj historii, w których to zawarł on komiksowe odbicie historycznej prawdy dodatkowo mocno nacechowane politycznymi i społecznymi elementami.
W ?Falangi Czarnego Porządku? stara się on głównie pokazać niegasnący ogień ideologicznej nienawiści, która trawiła wiele krajów Europy. Pokusił się on również tutaj o mniej jasne ukazanie zmian zachodzących w bohaterach, którzy uświadamiają sobie, że ich młodzieńcze ideały dawno już przestały mieć znaczenie, nie potrafią się oni jednak ich wyzbyć. Tytułowi temu na pewno nie można odmówić dużej złożoności i niejednoznaczności treści. Pomimo tego nie każdemu przypadnie on do gustu, szczególnie jeśli porówna się go bezpośrednio z historią ?Polowanie?. Być może wpływ na mocno pozytywną ocenę drugiej historii ma okres czasu, w którym się dzieje i bardziej ?swojskie? klimaty. Trudno jednak nie docenić świetnej i co najważniejsze udanej próby ukazania tutaj powolnego upadku Związku Radzieckiego, czego świadomi byli prominentni politycy. Bilal idealnie obrazuje tu również realia bloku wschodniego, głównie dzięki temu, że sam ich doświadczył.

ZIMA KOMUNIZMU

Zebrane w trym tomie ?Polowanie? to komiks, który swego czasu magazyn komiksowy ?Produkt? uznał za najlepszy komiks roku, porównując go do ?Mausa?. Porównanie to jest trochę na wyrost, ale rzeczywiście, jest to wielkie dzieło europejskiego komiksu, które żadnego czytelnika nie pozostawi obojętnym. I nawet jeśli druga opowieść wchodząca w skład tego tomu, ?Falangi Czarnego Porządku? już takiego wrażenia nie robi, komiks ten to dzieło, które powinno znaleźć się na półce każdego dojrzałego miłośnika tego medium.

W ?Falangach? w roku 1979 lewicowi terroryści z Falang Czarnego Porządku doprowadzają do ludobójstwa w aragońskiej wiosce. Dawni bojownicy republikańskich Brygad Międzynarodowych poprzysięgają zemstę. Zaczyna się wyniszczająca wojna? starców.
?Polowanie? utrzymane jest w podobnym klimacie. Zima roku 1983. Eminencje Państw Układu Warszawskiego spotykają się w Bieszczadach na trwającym trzy dni polowaniu. Wspominają swoje życie, komentuję rzeczywistość i powoli wdrażają w życie pewien plan?

Enki Bilal to twórca znany i ceniony. Belgradzki rysownik zasłynął głownie zekranizowaną przez siebie samego ?Trylogią Nikopola? (film pt. ?Kobieta Pułapka?). Ale to ?Polowanie? właśnie należy do największych dzieł nie tylko w jego karierze, ale też i w historii komiksu europejskiego w ogóle. Nie jest to jednak historia dla przeciętnych czytelników komiksów. Poważna, ciężka, mocna, kontrowersyjna? I głęboka. Może nie jest to głębia wybitnych dzieł literackich, ale jednocześnie mamy tu fascynującą i przerażającą przestrogę przed totalitaryzmem i pełen goryczy obraz końca XX wieku w krajach komunistycznych.

Scenariusz to jednak, o dziwo, spokojna, leniwa narracja pełna rozmów, ale też i napięcia, które narasta z kolejnymi stronami. Nie brak w niej jednak brutalności, która, pomimo sporej dozy krwi, mieści się głownie w brudnych dialogach i pozornie nic nieznaczących gestach. Nie brak tu także pewnej dozy fantastyki typowej dla autora,

Prawdziwą jednak siłą, są tu rysunki Bilala. Zimne, surowe, szczegółowe? Filmowo wręcz poprowadzone długie ujęcia i plenery wzbudzają zachwyt, szczególnie las we mgle, który po prostu wciąga czytelnika i zachwyca. Bo ?Fins de si?cle? to album, który graficznie potrafi porazić i zostać w pamięci na lata.

Czy jest to wielki komiks? Niemalże, bo nie wszystkie elementy się w nim udały. Niemniej i tak jest jednym z najlepszych w swojej kategorii, jeśli nie najlepszym. Nie jest to jednak dzieło dla wszystkich, jak już pisałem. Przeciętny czytelnik ceniący komiksy środka nie zachwyci się tak trudnym albumem. Albumem, który czyta się tak, jak ogląda choćby filmy Smarzowskiego. Pięknie wydanym i stanowiącym ozdobę domowej biblioteczki. Czy muszę dodawać, ze polecam bardziej, niż gorąco?