GPS mózgu

"W mózgu to najbardziej milczące komórki są najbardziej interesujące." John OKeefe

Przyjemnie i stymulująco spędza się czas z serią nauka, nawet, a może zwłaszcza, kiedy dana dziedzina nauki daleka od naszych codziennych obowiązków zawodowych. Za pośrednictwem "GPSu mózgu" wkroczyłam w świat szeroko zakrojonych badań naukowych z biopsychologii i neurofizjologii. Miałam okazję spojrzeć na żmudne laboratoryjne prace, wczuć się w proces wieloletniego zdobywania danych, prowadzenia inspiracyjnych dyskusji, stawiania śmiałych tez, wielokrotnego powtarzania czynności w celu uzyskania potwierdzeń lub zaprzeczeń. I pomyśleć, że kiedyś zastanawiałam się nad taką ścieżką kariery, ale nie wykazałam się wystarczającą odwagą i determinacją, zatem nie była przeznaczona dla mnie. To także wchodzenie w świat pisania artykułów naukowych i prowadzenie wymiany myśli ze specjalistami różnych dziedzin, ale te dwa aspekty już jak najbardziej są mi znane i chętnie wykorzystywane w naukowej pasji.

Fenomenalna narracja, zarówno od strony językowej, jak i merytorycznej. Nie mam jej nic do zastrzeżenia, wspaniale niosła po niełatwych zagadnieniach, przystępny i przejrzysty styl, a dzięki temu zachęcający i wciągający. W pełni zrozumiałam, o co tak naprawdę chodzi w badaniach Edvarda i May-Britt Moserów, dlaczego to właśnie oni zasłużyli bogatym dorobkiem na Nagrodę Nobla, jak odkryli heksagonalność sieci komórek nerwowych, jaką pionierską i przełomową działalność prowadzą. Wszystko utrzymane w konwencji zwykłych ludzi, mających prywatne marzenia i pragnienia. Medyczne zagadnienia interesujące utalentowaną parę naukowców rozwijane są właśnie z uwzględnieniem tej codziennej normalności.

Jest tyle niewiadomych dotyczących funkcjonowania mózgu człowieka. Wydaje się, że jego zagadkowość jeszcze przez wiele wieków będzie podlegała analizowaniu i zrozumieniu. Ale dzięki Moserom już bliżej jesteśmy poznaniu umiejętności orientowania się w przestrzeni. Zaskakujące wnioski podważające dotychczasową wiedzę, odnalezienie skali wewnętrznej mapy mózgu, której naukowcy na całym świecie szukali od wielu dziesięcioleci, odkrycie neuronów informujących o położeniu w przestrzeni, pomagających odnaleźć drogę, swoisty system nawigacji miejsca, granicy i prędkości. I jeszcze coś zaskakującego, neurony potrafiące łączyć ze sobą różne pozycje i tworzyć na ich podstawie sześciokątny wzór, albo poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jaka tajemnica łączy miejsca i wspomnienia?

May-Britt i Edvard Moserowie są piątym w historii małżeństwem, któremu przyznano Nagrodę Nobla. W 2003 roku naukowcy dokonali przełomowych odkryć w laboratorium w Trondheim nad mózgiem i jego orientacją w terenie. W 2014 roku małżeństwo wraz z Johnem O?Keefe zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie heksagonalnej sieci komórek nerwowych (?komórek sieci? w korze śródwęchowej) koordynującej układ odpowiedzialny za precyzyjną orientację w przestrzeni. To niezwykłe odkrycie wywróciło się do góry nogami dotychczasową wiedzę o poczuciu miejsca przez ludzi i zwierzęta. A co tak naprawdę pozwala ludziom i zwierzętom znaleźć drogę bez widocznych punktów orientacyjnych?

Unni Eikeseth w swojej książce GPS mózgu prezentuje jak najbardziej naukowo i rzetelnie pracę naukowców, by pokazać czytelnikowi jak wyglądają badania godne Nagrody Nobla. Oprócz zagadnień uzależnionych z samą pracą istotnego narządu, jakim jest mózg, prezentuje także drogę do tego, co współczesna nauka na ten temat już wie. Przedstawia również istotny wątek temat choroby Alzheimera, przy której orientacja przestrzenna jest jedną z pierwszych umiejętności ulegającej uszkodzeniu. Autorka specjalizująca się w chemii zapragnęła uczynić tematykę naukową bardziej przystępną dla szerszej publiczności.

W tej książce zagłębiamy się w mózg i uzyskujemy wgląd w ciężką pracę i kreatywność leżącą u podstaw odkryć, które dały naukowcom możliwość otrzymania Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny. Autorka świetnie uchwyciła to, w jaki sposób naukowcy spędzali większość czasu na analizowaniu, wykonywaniu eksperymentów laboratoryjnych na obszarze hipokampa w mózgach szczurów, przerywanych jedynie pobytami badawczymi i konferencjami aż po samą już ceremonię przyznania największej nagrody naukowej na świecie. Treść książki jest ciekawa prezentująca w sposób zrozumiały podstawy działania orientacji przestrzennej oraz w przystępny sposób prezentuje zagadnienia związane z funkcjonowaniem mózgu, odkrywając przed czytelnikiem jak niezwykłym i złożonym jest on narządem.


Ta niesamowicie zaprezentowana historia jest dowodem na to, że zapał i kreatywność są w stanie pokonać ograniczenia i przeszkody, a bycie wybitną osobistością w dziecinie nauki wcale nie musi oznaczać wycofania się z normalnego życia.