Jeszcze krótsza historia czasu (twarda)

Stephen Hawking to osoba doskonale rozpoznawalna nawet dla ludzi, którzy z nauką nie mają nic wspólnego, zaś fizyka kojarzy im się głównie z męczarniami z lat szkolnych. Trudno bowiem zapomnieć tego człowieka, który jest niemal całkowicie sparaliżowany, lecz mimo defektów ciała pozostaje jednym z najtęższych umysłów ścisłych naszych czasów. I z wyżyn swej trudnej do ogarnięcia dla zwykłego śmiertelnika wiedzy zniża się od czasu do czasu ku prostym ludziom, przybliżając im w zrozumiały sposób zagadnienia dotyczące podstawowych aspektów naszej rzeczywistości – poczynając od skali makro, jak teorie wszechświatów, a kończąc na skali najmniejszej z możliwych, czyli strunach, o długości niewyobrażalnie małej: 10-33 cm (tzw. Długość Plancka).

„Krótka historia czasu” opublikowana została w 1988r. i przez 237 tygodni (niemal pięć lat!) nie schodziła z listy bestsellerów londyńskiego „Sunday Timesa”. Jak się jednak okazało, wiele z poruszanych kwestii autor potraktował – zdaniem czytelników – albo zbyt pobieżnie, albo też umieścił poprzeczkę nieco zbyt wysoko. Nadto każdy kolejny rok, od roku 1988 licząc, przynosił znaczące odkrycia w fizyce (w tym tzw. „rewolucję superstrunową” i idącą za nią M-teorię), które diametralnie zmieniły nasze spojrzenie na Wszechświat i jego materię. Dlatego też siedemnaście lat po wydaniu „Krótkiej…” na półki księgarń trafiła „Jeszcze krótsza historia czasu”, mająca za drugiego autora Leonarda Mlodinowa, fizyka flirtującego z fantastyką (piszącego m.in. scenariusze do „Star Trek: Next Generation” oraz… „MacGyvera”).

„Jeszcze krótszą historię czasu” można nazwać śmiało przeglądem współczesnej wiedzy fizycznej, wyłożonej w sposób łatwy i zrozumiały, a nadto bogato obrazowanej kolorowymi ilustracjami. Zaczynamy od małego podsumowania wyobrażeń wszechświata z czasów starożytnych, potem przechodzimy do Newtona, a następnie do człowieka, który go zastąpił – Alberta Einsteina. Jak się jednak okazuje, także Einstein nie przewidział wielu rzeczy, ogólną teorię względności miejscami trzeba podreperować, zaś wakat na stanowisku największego uczonego ludzkiej historii zdobędzie ktoś, kto odkryje właściwości przestrzeni 11-wymiarowej, która Einsteinowi nawet się nie śniła, choć podejrzewał ją w niektórych swych pracach.

W głównej części książki wybijamy się od Einsteina, który dał podstawy współczesnej fizyce, i docieramy do najnowszych odkryć. Oczywiście nie odbywa się to tak skokowo, jak tu opisuję, a cała ewolucja poglądów na naturę Wszechświata oraz odkrycia wyjaśnione są klarownie, wraz z przykładami. Szczególnie ciekawe są opisy paradoksów czasowych, które mogą zajść przy podróżowaniu z prędkością przy- i ponadświetlną, nadto – co może zaszokować kogoś nieobeznanego w temacie – że czas płynie zależnie od szybkości poruszania się i nie jest wartością stałą.

„Jeszcze krótsza historia czasu” jest dobrą pozycją, która może zaciekawić i skłonić czytelnika do lepszego poznania fascynującego świata fizyki. Miałem jednak okazję czytać wcześniej dwie tematycznie podobne pozycje: „Piękno Wszechświata” Greene'a oraz „Księgę nieskończoności” Barrowa. W porównaniu z nimi te same tematy podjęte przez Hawkinga opisane są niesamowicie pobieżnie, właściwie po łebkach. Dlatego też jeżeli interesuje Was nasza rzeczywistość i jej materia, sięgnijcie lepiej po wspomniane książki oraz „Hiperprzestrzeń” Michio Kaku. Jeżeli jednak nie macie pojęcia o fizyce kwantowej, M-teorii oraz zakrzywieniach czasoprzestrzeni, „Jeszcze krótsza historia czasu” może być doskonałym wstępem do zagłębienia się w temat praw rządzących całym wszechświatem.
Naprawdę polecam!

Czy o trudnych sprawach można mówić łatwo?
Tak, dowodzi tego "Jeszcze krótsza historia czasu"
Pół książki połknąłem w jedno popołudnie.

OTWARTE OKNO NA WRZECHŚWIAT

Trudno jest znaleźć słowa pochwały i uznania dla książki S. Hawkinga. Jednym zdaniem: to fascynujący, jasno wyłożony przewodnik po zagadnieniach fizyki; również dla tych, którzy fizyką mało się interesują! Na końcu książki znajduje się słowik pojęć oraz indeks obejmujący opisywane zagadnienia i osoby oraz garść ciekawostek o trzech ojcach nowoczesnej fizyki: Galileuszu, Isaacu Newtonie oraz Albercie Einsteinie. Mimo nieukrywanego podziwu dla tych osobowości autor nie waha się zawrzeć kontrowersyjnych informacji o nich, nieobecnych w podręcznikach, a mimo to niczego nie ujmując wielkim naukowcom. Bogactwo zdjęć, precyzyjny, wycyzelowany język stanowią nie małą zachętę do lektury. Ta książka to otwarte okno na Wszechświat dla humanistów. Razem z Hawkingiem podróżujemy po Galaktyce, próbując zrozumieć ważne naukowe twierdzenia, wybrane eksperymenty, teorie począwszy od teorii grawitacji Newtona, poprzez teorię względności Einsteina, nieoznaczoności, sum po historiach, mechaniki kwantowej, aż do teorii strun. A to wszystko w celu odnalezienia jednej zunifikowanej teorii wszystkiego!

Hawking wielokrotnie odnosi się do przykładów z życia codziennego, stosuje porównania ułatwiające zrozumienie zawiłych zagadnień. Są one zilustrowane ciekawymi, kolorowymi zdjęciami oraz dołączonym krótkim komentarzem, wyjaśniającym istotę zjawiska. Po lekturze tej Historii czasu nazwiska takie jak: Hubble, Friedmann, Planck, Feynman, Laplace i wiele innych, będą kojarzone z ich odkryciami.

Autor nie boi się stawiać trudnych pytań: Czy wszechświat się rozszerza czy kurczy? Dlaczego warto żyć w trzech wymiarach? Co właściwie oznaczałoby odkrycie ostatecznej teorii wszechświata? Nie zawsze znajduje na nie odpowiedź, ale już same wyobrażanie sobie możliwych rozwiązań jest fascynującą i przyjemną przygodą. Do tej intelektualnej przygody Hawking zaprasza czytelników. Jeszcze krótsza historia czasu może stanowić wstęp do rozwoju nowych zainteresowań oraz zachętę do sięgnięcia po inne pozycje naukowe z tej dziedziny.