Kompetencje bez tajemnic

iu zyskają natomiast otwarte, praktyczne zadania wymagające twórczego podejścia i nauczenia się, jak z ufnością, wolą działania i wspólnie się za nie zabrać. Za sprawą sieci łączącej cały świat każdy rodzaj wiedzy stał się dostępny w każdym dowolnym momencie. Nadszedł więc czas na ukrócenie monopolu nauczyciela jako głównej instancji przekazującej wiedzę. W zamian rolą nauczyciela staje się pokazanie dzieciom i młodzieży, w jaki sposób mogą do niej docierać, i pomaganie im w sprawieniu, by pozyskane informacje i umiejętności były dla nich użyteczne. Zadaniem nauczycieli jest zbudowanie mostu między nauczanymi treściami a uczącym się, by wiedza stała się dla niego ważna i użyteczna. Do zbudowania tego mostu niezbędne są kompetencje w budowaniu i utrzymywaniu relacji. Należy nauczać, za pośrednictwem jakich kanałów uzyskać dostęp do wiedzy, na ile wartościowe są różne narzędzia i media, co jest kluczowe, a co zbędne, jakie źródła dostarczają wiedzę i jakiej jest ona jakości oraz w jaki sposób dzieci i młodzież mogą się chronić przed nieprzefiltrowanym zalewem informacyjnym. W zależności od celu, perspektywy i przeznaczenia należy podjąć różne decyzje w sprawie sposobu pozyskiwania wiedzy. Zadaniem dzisiejszej szkoły musi być przemyślenie tej kwestii, aby dzieci i młodzież miały szansę wyrosnąć na ludzi z własnym zdaniem i własnymi wartościami. Jeszcze kilka dziesięcioleci wcześniej w społeczeństwach dominowała akceptacja tego, że podwładny bez sprzeciwu podporządkowuje się żądaniom i oczekiwaniom przełożonego. Dzisiaj jednak autorytety są w coraz większym stopniu kwestionowane i gotowość do ślepego wykonywania zaleceń maleje. Hierarchicznie ukształtowane rozkazy z góry nie są już dzisiaj w szkołach, ot tak, bez szemrania akceptowane ani przez nauczycieli, ani przez uczniów. Kiedy dzieci i młodzież nie akceptują surowych odgórnych zaleceń bezgłośnie i posłusznie, nadal ryzykują, że zostaną ukarane czy w jakiś sposób zdyscyplinowane. Skutek - rezygnacja, opór i nieproduktywność - oto cena, na którą społeczeństwo tak naprawdę już nie może sobie pozwolić. W miejsce jednostronnej komunikacji za pośrednictwem rozkazów z góry w szkołach musi natychmiast powstać kultura dialogu i relacji. Na wszystkich szczeblach szkolnej hierarchii możliwość współdecydowania w sprawach dotyczących własnej pracy i uczenia się powinna wyzwolić poczucie sensowności i osobistego zaangażowania. Społeczeństwo, które zatrudnia zniechęconych pracowników zorientowanych na robienie absolutnego minimum i ludzi zmuszonych do odpracowania swoich zobowiązań, nie będzie w stanie uzyskać zaangażowania i radości z własnej i wspólnej pracy, niezbędnych do stawienia czoła aktualnym i przyszłym wyzwaniom. Niepewna ekonomia, rosnąca liczba ludzi niezdolnych do pracy z powodu problemów psychicznych, rosnąca przepaść między biednymi a bogatymi, coraz droższa opieka zdrowotna, zagrożone środowisko naturalne, malejące zasoby paliw kopalnych przy zwiększającym się zapotrzebowaniu na energię, rosnąca liczba osób starszych coraz bardziej niewspółmierna do liczby osób pracujących - oto wyzwania, z którymi będzie się musiało zmierzyć dorastające pokolenie. Potrzebujemy coraz więcej ludzi potrafiących myśleć twórczo, konstruktywnie i międzysektorowo, którzy mają siłę niezbędną do wdrożenia nowych pomysłów. I dlatego w szkołach konieczne staje się zapewnienie przestrzeni umożliwiającej myślenie niekonwencjonalne, poza schematami, i zachęcającej do takiego myślenia. Wprowadzanie w życie własnych pomysłów musi być możliwe, powinna też wykształcić się kultura dopuszczająca porażki i uczenie się na błędach, w której wypróbowywanie nowego jest pożądane, a potknięcia są dozwolone. Większa liczba mózgów myśli więcej i kreatywniej niż jeden mózg w pojedynkę. Szkoły, w których pracuje się wspólnie, zamiast ze sobą rywalizować, pomagają dzieciom i młodzieży zdobywać ważne doświadczenia, przygotowujące je do konstruktywnej współpracy w życiu dorosłym i zawodowym. Jeżeli będziemy wychowywać dzieci i młodzież do tego, by podążały za zewnętrznymi wymaganiami, utracą dostęp do impulsów płynących z ich wnętrza i do własnych pomysłów. Współczesna szkoła potrzebuje wyważenia orientacji wewnętrznej i zewnętrznej, żeby dzieci i młodzież były w stanie autonomicznie myśleć, urzeczywistniać pomysły i w ten sposób się angażować oraz kształtować osobowość zdolną do działania. Redakcja: Justyna Jakubczyk Korekta: Jolanta Chrostowska-­Sufa, Agnieszka Brach Projekt okładki i stron tytułowych: Ilona Gostyńska­-Rymkiewicz Skład graficzny: Justyna Jakubczyk ISBN: 978-83-65897-43-5 Słupsk/Warszawa 2018 Wydawnictwo Dobra Literatura Skład wersji elektronicznej: