Kręgi albo kolejność zdarzeń

Ostatnio przeczytane lektury utwierdzają mnie w nadwerężonym przez lata przekonaniu, że polska proza ma się całkiem nieźle i również może zaoferować czytelnikowi prawdziwą duchową ucztę.
Książka Jana Antoniego Homy jest idealnym przykładem takiej prozy - mądrej, wartościowej, poruszającej, odważnej.Choć zanurzona w codzienności, odkrywa przed nami jej inny wymiar z rozmachem łącząc monotonię z metafizycznymi doznaniami oraz filozoficzno - etycznymi rozważaniami na temat fundamentalnych zagadnień i tajemnic ludzkiego istnienia oraz porządku wszechświata.

Polonista Marcin obejmuje nauczycielską posadę w niewielkiej, zagubionej gdzieś na bezdrożach mieścinie o dziwnie niepokojącej nazwie Zabijany Krochmalne. Z początku traktuje swój pobyt tam jako dobrowolne zesłanie, ucieczkę od źle ulokowanego i nieodwzajemnionego uczucia, jednak po pewnym czasie daje się oczarować temu niezwykłemu pod każdym względem miejscu.
W Zabijanach Krochmalnych krzyżują się drogi całej galerii barwnych postaci przyniesionych prądem dziwnych zbiegów okoliczności. Okazuje się, że ich przypadkowe wydawałoby się spotkania są częścią jakiegoś większego planu, efektem ukrytych związków łączących wszelkie byty w jeden tętniący życiem organizm powiązanych ze sobą zdarzeń.
Nauczyciel poznaje jedenastoletniego Kubę - nieprzeciętnie zdolnego, nad wiek inteligentnego i obdarzonego niezwykłą wrażliwością chłopca z wielodzietnej rodziny. Wyalienowany, nierozumiany przez otoczenie chłopiec znajduje bratnią duszę w poloniście. Jego głęboka duchowość, silnie rozwinięte poczucie etyki i moralności, filozoficzne podejście do życia oraz fenomenalna wręcz empatia zamknięte w nadzwyczajnej osobowości Kuby wywierają ogromny wpływ na Marcina i jego postrzeganie świata dokonując głębokich zmian w jego psychice. Stają się także katalizatorem, o ile nie przyczyną fantastycznego spektaklu na Białych Bagnach.
Inną mieszkanką Zabijan jest właścicielka Starej Stadniny, Aurelia, której uroda zarazem fascynuje, jak i onieśmiela Marcina. To głęboko nieszczęśliwa, samotna młoda kobieta, której los nie szczędził tragicznych przeżyć. Zamknięta w sobie, bezgranicznie nieufna w stosunku do ludzi, odczuwa nadnaturalną więź z istotami jak ona skrzywdzonymi, narażonymi na ciosy - okaleczonymi psychicznie ludźmi oraz zwierzętami, które doświadczyły ludzkiego okrucieństwa. Szczególna więź połączyła ją z osieroconą indiańską dziewczynką o imieniu Nuttah pogrążoną we własnym świecie, obdarzoną niezwykłą mocą i wiedzą, które objawią się w stosownym czasie...
Dziennikarz Rafał, z wykształcenia filozof, z zamiłowania kajakarz, z obsesyjną lubością oddaje się poszukiwaniom odpowiedzi na dręczące go pytania rodzące się w przebłyskach przeczuwania istnienia głębszego poziomu rzeczywistości.
Cała piątka doświadcza czegoś niezwykłego, co na zawsze wryje się w ich świadomość i zmieni sposób postrzegania świata. Celebracja pełnego grozy i tajemniczości wydarzenia będącego jednorazowym objawieniem koronującym ich pragnienia i fantazje, odkrywa przed nimi zaledwie rąbek szerszej, niepojętej rzeczywistości, pozwala otrzeć się o największą tajemnicę życia, odczuć głęboką jedność z istotą wszechświata.
Ich losy, kierowane jakąś ukrytą, niezrozumiałą logiką powoli, acz nieubłaganie wiodą ich do punktu kulminacyjnego - oświecenia, poznania.
Autor uświadamia czytelnikowi, jak dalece złożona i fascynująca jest rzeczywistość, w której egzystujemy oraz w jak niewielkim stopniu postrzegamy ją na co dzień. Widzimy jej płaski, niepełny obraz, który odpowiada naszym ugruntowanym, standardowym wyobrażeniom, lecz który stanowi zaledwie nikły fragment prawdziwej wiedzy o świecie. Dotarcie do jej głęboko skrywanych pokładów gwarantuje jedynie nadzwyczajna wrażliwość, megaintuicja bez trudu wznosząca się nad tym, co przyziemne, znane i dostępne rozumowi. Jest ona dana niewielu, bo też mało kto odnajduje w sobie ten wyjątkowy dar - czy też raczej przekleństwo... za nadmiar wrażliwości można zapłacić wysoką cenę.
Autor daje czytelnikowi do zrozumienia, że rzeczywistość składa się z pozoru wydawałoby się niepowiązanych ze sobą wydarzeń, które jednak rządzą się własnymi, dalekimi od przypadkowości, prawami. Łączące je ukryte związki, niedostrzegalne dla większości ludzi kształtują jednak obraz świata, w którym wszystko jest uporządkowane, ma swoją kolejność, cel i znaczenie. Pretekstem do ich ukazania jest mocno zindywidualizowana galeria barwnych, żywych postaci, którym autor przydał głębokiego dramatyzmu oraz cały wachlarz bardzo ludzkich, moralno - egzystencjalnych rozterek. Niczym Bóg połączył ich losy w najmniej spodziewane konfiguracje obdarzając ich dusze nieugaszoną potrzebą szukania odpowiedzi.
Niepozorny matematyk opętany obsesją naukowego udowodnienia, że czas i miejsce wypadków samochodowych nie są przypadkowe.
Pełen determinacji Biegacz zapamiętały w chęci odpokutowania win i odwrócenia życiowych błędów, przemierzający bezdroża w niekończącym się akcie pokuty.
Stary Gospodarz, dziwaczny samotnik owiany ponurą legendą, otoczony armią kotów.
Sieć powiązań jest o wiele bardziej rozległa i skomplikowana, niż mogłoby się wydawać...

Ta wielowątkowa, intrygująca opowieść wymyka się wszelkim definicjom. Łączy w sobie najlepsze cechy powieści psychologicznej - zgłębiającej najmroczniejsze zakamarki ludzkiej osobowości, filozoficznej - podejmującej kwestie etyczno - moralne dotyczące bezdyskusyjnej wartości życia we wszelkich jego aspektach, miejsca człowieka we wszechświecie oraz konfrontacji jego statusu z własnymi o nim wyobrażeniami; dokonująca rewizji tychże zagadnień i próbująca na nowo je określić. To powieść również po trosze metafizyczna - dopuszczająca nie tylko istnienie, ale też przenikanie i wzajemne oddziaływanie różnych poziomów rzeczywistości.
Napisana cudownie wysmakowanym, poetyckim językiem, czarująca niespotykaną głębią, dotykająca istotnych, nieraz kontrowersyjnych kwestii, ta powieść jest klasą sama dla siebie.
Polecam ją każdemu, kto pragnie ujrzeć naszą rzeczywistość z innej perspektywy i komu nieobca jest fascynacja wszystkim tym "rzeczom na niebie i ziemi, o którym nie śniło się filozofom".