Kroniki Francine R. (twarda)

Francine R. podobnie jak jej siostra i brat nie mogli pogodzić się z utratą niepodległości ich kraju, gdzie Niemcy panoszyli się jak u siebie. To właśnie między innymi dla tego została ona czosnkiem runku oporu. Jej działalność szybko jednak zwróciła uwagę Niemców, którzy zatrzymali ją razem z siostrą w kwietniu 1944 roku. Po krótkim pobycie w więzieniu Combe siostry zostają przekazane do koszar Grouchy w Saint-Étienne, skąd z kolei trafiają do podparyskiego fortu Romainville. Kilka dni później ponownie zostają przetransportowane, tym razem trafiając do obozu koncentracyjnego Ravensbrück. To właśnie tam kobieta przestała być Francine, a stała się więźniem numer 38987.

Tytuł, którego autorem jest Boris Golzio, w pełni opiera się na wspomnieniach tytułowej kobiety. Prawie cały pojawiający się w komiksie tekst jest zapisem nagranej przez autora tytułu rozmowy z Francine R. Jedyne ramki wyróżnione czarnym wypełnieniem są autorską próbką wytłumaczenia niektórych fragmentów w szerszej perspektywie).

Mamy tutaj do czynienia z naprawdę trudną, mocno emocjonalną i wielu momentach przerażającą osobistą historią, która pokazuje bestialstwo II Wojny Światowej. Można doszukać się tutaj próby pokazania wojennych realiów z perspektywy francuskiego narodu, który dosyć różnorodnie reagował na kapitulację swojego kraju i rząd Vichy. W głównej mirze pozycja opiera się jednak na obozowych wspomnieniach, gdzie życie ludzie było mniej warte niż kawałek chleba.

Biorąc do rąk dzieło autobiograficzne, trzeba być przygotowanym na pewną dawkę emocji, które w mniejszym lub większym stopniu kształtują całą historię. Nie inaczej jest i tutaj, gdzie wspomnienia obozowego piekła Francine R. nie zawsze są w pełni obiektywne, co oczywiście nie oznacza, że nie są one prawdziwe. Zarówno strach, jak i cierpienie tamtego okresu spowodowały trochę wypaczone postrzeganie niektórych faktów. Zabierając się za lekturę owego dzieła, znajdzie się więc tutaj informacje jakoby ?Francuski, miały mniej wszy i pluskiew niż inne więźniarki i była o wiele czystsze?, ?Polski były wiecznie brudne i cały czas donosiły na inne osadzone? czy stwierdzenie, że ?każdy, kto był w obozie nie powie o Polakach nic dobrego?. Rodzimy odbiorca może się poczuć dotknięty takimi stwierdzeniami, nie ma jednak co ukrywać faktu, że nie każdy osadzony w obozie zachowywał się właściwie (dotyczy to wszystkich nie tylko Polaków). Wspomnienia Francine są troszkę zbyt stereotypowe, gloryfikujące własny naród, co ciekawe podobne spostrzeżenia o współwięźniarkach można przeczytać w relacjach Polek będących ważniakami w obozie Ravensbrück. Kobieta w swoich wspomnieniach nie ukrywa jednak, że to właśnie Polki w obozowej rzeczywistości najwięcej wycierpiały (to gównie one stawały się obiektami wypaczonych niemieckich eksperymentów).

Graficznie komiks prezentują się poprawnie, chociaż nie można mówić tutaj o zapierających dech w piersiach rysunkach. Styl jest bardzo prosty, typowy dla francuskiego komiksu. Twarze postaci są bardzo umowne, oddając jednak w pewnym sensie ich emocje i przerażenie.

Kroniki Francine R. to poprawna komiksowa biografia ukazująca przerażający aspekt II Wojny Światowej. Nie znajdzie się jednak tutaj nic nowego, o czym nie wiedziałby bardziej zorientowany w temacie czytelnik. Nadal jest to jednak pozycja warta przeczytania, szczególnie biorąc pod uwagę ilość komiksowych dzieł tego typu.

Trochę chaotyczna opowieść. Bardziej szkic, esej niż szczegółowa, pasjonująca historia. Za lakoniczność można próbować winić formę, lecz komiks o Irenie Sendlerowej wręcz tętnił życiem, a każdą kolejną stronę czytałam z wypiekami na policzkach. Podobnie było z dziennikiem Anny Frank w wersji komiksu. A tu sucha relacja. Jedyne, co mnie zaskoczyło, to jednoznacznie zła opinia o Polkach, które bohaterka spotkała w KL Ravensbruck. Nie myły się, kradły, donosiły. Ponoć każdy, kto wyszedł z obozu ma takie o nas zdanie. Cóż, ciężko polemizować. Nie wiem, jak bym się zachowała w takiej sytuacji. Jednocześnie narratorka wspomina, że specjalnie psuła maszynę, aby produkowała wadliwe wyroby, a potem jej brygadzistka (Francuzka) przypisywała Francine wózki wyprodukowane przez polskie więźniarki, które wyrobiły normę. Trudno rozsądzić, gdzie leży prawda. Jedno wiadomo, to był okrutny czas. Należy mieć nadzieję, że takie świadectwa sprawią, iż nigdy się nie powtórzy. Kreska dziwaczna, do ostatniej strony nie zaakceptowałam sposobu w jaki autor rysuje postacie ludzkie. Przeczytać można. Nie jest to jednak lektura z gatunku obowiązkowych.

Fabułę komiksu można by było zawrzeć w trzech słowach: aresztowanie, obóz i wyzwolenie. Rozwijając ją dowiemy się, że Francine złapało gestapo, bo ktoś z partyzantów, wśród których był jej brat, wydał resztę grupy. Francine trafiła na przesłuchanie, które było niezwykle brutalne. Jednak, co wspomina z ulgą, nie była to wanna, czyli podtapianie. Oczywiście skazanie było tylko kwestią czasu, a celem przesłuchania tylko wydanie kogoś jeszcze, a nie uniewinnienie. Trafiła więc do obozu koncentracyjnego Ravensbrück.

Komiks doskonale odmalowuje panujące w nim warunki: ciasnotę, brutalność kappo, bezsilność więźniarek, głód, choroby, robactwo, eksperymenty medyczne, po których kobiety stawały się bezpłodne, upodlenie, durne zarządzenia i wymęczające rozkazy. Ale pokazuje też, że niektóre z więźniarek dalej walczyły z nazizmem, że nie poddały się, że można nawet w takich warunkach pomagać innym jak to robił np. Algierczyk. A nawet, że w wielu przypadkach tylko szczęście mogło wpłynąć na to, czy ktoś przeżył, czy szedł do gazu jak w przypadku otrzymania różowej kartki zwalniającej z pracy w obozie. A przecież kto nie pracuje, nie żyje.

Skoro udało się zapisać wspomnienia Francine musiała ona przeżyć obóz. Tak też było. Fabuła nie kończy się jednak w dniu wyzwolenia, a pokazuje jeszcze jak kobieta wracała do rzeczywistości w pierwszych dniach wolności, jak wyglądała kwarantanna poobozowa oraz jak przywitało ją jej rodzinne miasteczko po powrocie.

OD WIĘZIENIA, DO OBOZU

Kolejna z komiksowych biografii od wydawnictwa Marginesy przenosi nas w czasy II wojny światowej. Temat tego konfliktu jest jednym z najczęściej wykorzystywanych we wszelkiej maści dzieł, od książek zaczynając, przez filmy, na opowieściach graficznych skończywszy. Kogo temat nuży, ?Kroniki Francine R.? może sobie darować, bo choć to bardzo dobry komiks, jest rzeczą typową dla swojego gatunku. Miłośnicy jednak będą bardzo zadowoleni, bo to kolejna świetna i przesycona emocjami opowieść o ludzkich dramatach, tym, co w nas najgorsze i pragnieniu życia.

Francine R., członkini ruchu oporu, zostaje aresztowana przez gestapo. Tak zaczyna się jej tułaczka i ciężki los więźnia. Od więzienia w Roanne, przez obóz Ravensbrück, po obóz pracy w Hanowerze, towarzyszymy jej w jej wędrówce i obserwujemy jej oczami piekło drugiej wojny światowej?

Jeśli czytaliście jakikolwiek komiks wojenny, doskonale wiecie, jakie są to dzieła. Najczęściej mroczne, utrzymane w szarej, depresyjnej kolorystyce i zderzające ze sobą zarówno najgorsze okrucieństwo do jakiego zdolny jest człowiek, z chartem ducha i humanitaryzmem. Nieważne czy rzecz dzieje się w obozie, na froncie, czy gdzieś z boku ? zawsze dotyka tych samych spraw. Bo i sam temat, choć rozległy, jest tematem dość hermetycznym. Zmieniają się w nim jedynie scenerie, zakres wątków pozostaje w zasadzie taki sam. Jedyna prawdziwa różnica to kwestia wykonania. Czasem bywa ono bliskie ideałowi (?Maus?), czasem nijakie (?Kapitan Kloss?).

A jak jest w przypadku ?Kronik Francine R.? pisałem już na początku. To dobry komiks, nawet bardzo. Osobista historia oparta na ustnej relacji tytułowej bohaterki, będącej zarazem kuzynką babki autora. Prosta, ale skutecznie trafiająca do serc czytelnika, bardzo wymowna i odpowiednio klimatyczna. Ma w sobie depresyjną nutę, ma prawdę (rzeczy, których nie znajdziecie w relacji samej Francine zostają tu dopowiedziane i wyjaśnione), a wszystko to podane w sposób przystępny, ale zarazem niewolny od ciężaru, z jakim powinno opowiadać się wojenne losy.

Jeśli zaś chodzi o szatę graficzną to jest ona udanym połączeniem realizmu i cartoonowości. Rysunki przypominają te, znane z komiksów Guya Delisle?a, mają w sobie i mrok, i lekkość, prostotę i dobrze uchwycone detale. Przede wszystkim jednak wpadają w oko i naprawdę dobrze ilustrują całość. Kto lubi opowieści wojenne lub dobre biografie niezależnie od gatunku, będzie z tego albumu bardzo zadowolony.