Kryzys szkoły

dzie­ci do szkoły. Za to pra­wo do na­uki przywróciłoby po­czu­cie jed­na­ko­wej god­ności wszyst­kim uczest­ni­kom sys­te­mu szkol­ne­go. In­te­re­sujący jest fakt, że za­chod­nie społeczeństwa, których rozwój po­le­gał do­tych­czas na postępującej de­mo­kra­ty­za­cji w różnych dzie­dzi­nach, te­raz co­raz więcej sta­wiają na przy­mus, za­ka­zy i wyciąga­nie kon­se­kwen­cji. Nie­daw­no byłem w Słowe­nii, gdzie roz­ma­wiałem z pew­nym doświad­czo­nym i rozsądnym dzien­ni­ka­rzem, który po­wie­dział mi, że naj­now­sze wy­tycz­ne słoweńskie­go mi­ni­ster­stwa edu­ka­cji za­le­cają więcej reguł, więcej za­kazów, więcej sank­cji. Smut­ne, że nie tyl­ko po­li­ty­cy, ale również ro­dzi­ce i spe­cja­liści od edu­ka­cji najchętniej prze­nieśliby się w cza­sie do przeszłości. Chcie­li­by po­wro­tu ta­kiej szkoły, jaką znają ze swo­je­go dzie­ciństwa, ze wszyst­ki­mi jej regułami, na­ka­za­mi i ka­ra­mi. Ale czy ówcze­sna szkoła była suk­ce­sem? By­najm­niej! Gdy­by ist­niały wte­dy te­sty PISA, za­pew­ne ujaw­niłyby ka­ta­stro­falną prawdę. W 2009 roku po raz pierw­szy Szan­ghaj wziął udział w te­stach PISA i od razu wylądował na pierw­szym miej­scu. Od tej pory de­le­ga­cje po­li­tyków i spe­cja­listów od edu­ka­cji od­wie­dzają to mia­sto, żeby ,,uczyć się, jak wygląda efek­tyw­ne szkol­nic­two". Nie­ste­ty, od tam­tej­szych ofi­cje­li nie do­wiedzą się całej praw­dy, na przykład o rosnącej licz­bie sa­mobójstw wśród uczniów. Szan­ghaj to dra­stycz­ny, ale bar­dzo wy­mow­ny przykład, że sku­tecz­ność w te­stach PISA nie mówi nic o jakości sys­te­mu edu­ka­cyj­ne­go. Jeśli ma­cie jesz­cze ja­kieś wątpli­wości, po­le­cam prze­czy­ta­nie nie­zwy­kle in­te­re­sującej książki Amy Chua Bo­jo­wa pieśń ty­gry­si­cy. Au­tor­ka opi­su­je, w jaki sposób wcie­lała w życie mo­del wy­cho­wa­nia, w który wie­rzyła. ,,Nie chcę mieć le­ni­wych ame­ry­kańskich dzie­ci - mówiła - ale pil­ne dzie­ci chińskie". Z pierwszą córką robiła rze­czy, których nie po­le­całbym żad­ne­mu ro­dzi­co­wi. Kie­dy jed­nak zaczęła w ten sam sposób wy­cho­wy­wać drugą córkę, tam­ta po­ka­zała jej figę z ma­kiem, i pani Chua po raz pierw­szy w życiu po­sta­wiła so­bie py­ta­nie: A może każde dziec­ko jest inne? Może z każdym trze­ba postępować in­a­czej? Jeśli w ro­dzi­nie z dwójką dzie­ci nie działa me­to­da równa­nia do pew­ne­go stan­dar­du, to co można po­wie­dzieć o szko­le pełnej dzie­ci? Dla­te­go nie da się już dłużej prze­cho­dzić obok tej ważnej praw­dy, że czas wresz­cie do­strzec i uznać in­dy­wi­du­um! Utra­ta wspólnych war­tości Współcze­sny neo­kon­ser­wa­tyw­ny wiatr, który wie­je przez Eu­ropę i przy­no­si więcej gra­nic, więcej ka­ra­nia i więcej kon­se­kwen­cji, da się być może wytłuma­czyć rosnącą nie­pew­nością i dez­orien­tacją społeczeństwa w kwe­stii tego, co słuszne, a co nie. Utra­ci­liśmy społecz­ny kon­sen­sus w spra­wie war­tości. Jesz­cze po­ko­le­nie wcześniej żyliśmy w dość izo­lo­wa­nych społecz­nościach o wspólnych war­tościach. Pomiędzy wy­cho­waw­ca­mi w przed­szko­lach i szkołach a ro­dzi­ca­mi w do­mach pa­no­wała zgo­da co do pod­sta­wo­wych gra­nic i me­tod wy­cho­waw­czych. Dorośli mie­li więcej pew­ności sie­bie w tych kwe­stiach niż te­raz i na­wet jeśli na­cho­dziły ich wątpli­wości, za­wsze mo­gli zna­leźć wspar­cie w kręgu ro­dzi­ny lub przy­ja­ciół. Większość z nich żyła we wspólnym prze­ko­na­niu, że dziec­ko po­win­no się po pro­stu pod­porządko­wy­wać - w ra­zie po­trze­by pod na­ci­skiem kar i prze­mo­cy. Pamiętam, jak w wie­ku dwu­na­stu lat po­pro­siłem ro­dziców o zgodę na wyjście z ko­le­ga­mi do klu­bu jaz­zo­we­go. Je­dyną od­po­wie­dzią było bez­na­miętne potrząśnięcie głową: ,,Na­wet nie ma mowy!". Gdy odważyłem się za­py­tać o uza­sad­nie­nie, usłyszałem: ,,Ta­kich rze­czy nie robi się w two­im wie­ku i na tym ko­niec!". Po­tem spraw­dziłem, czy mówili prawdę: rze­czywiście, oka­zało się, że żaden z mo­ich ko­legów nie do­stał po­zwo­le­nia. Wy­da­je mi się, że tego ele­men­tu wy­cho­wa­nia, który wyrażał się kie­dyś w zwro­cie ,,się" - na przykład: ,,tego się nie robi" lub ,,tak się robi" - nie je­steśmy już w sta­nie dłużej utrzy­mać, jeśli zależy nam na w miarę zdro­wych re­la­cjach w ro­dzi­nie. ,,Się" było kie­dyś narzędziem na­ci­sku wyrażającym moc ab­so­lut­ne­go i nie­omyl­ne­go au­to­ry­te­tu, którego już nie mamy.