Kształtowanie Śródziemia Historia Śródziemia Część 4 (twarda)

"Kształtowanie Śródziemia" to czwarty tom powieści Christophera Tolkiena z dwunato tomowej serii Historii Śródziemia, w której analizuje niepublikowane rękopisy swojego ojca J.R.R Tolkiena. Znajdziemy tutaj zbiór map i diagramów świata opisanego przez Tolkiena oraz Roczniki Valinoru i Beleriandu, dzieła chronologiczne, które początkowo były osiami czasu, ale stopniowo przekształciły się w pełne narrację. Książki autora dały wiele emocji czytelnikom wpływając na ich kształtowanie w kontekście literatury. Czytelnicy opublikowanego "Silmarillionu" otrzymają przegląd wielu przygód, ludów i wydarzeń, które miały miejsce w czasach, które miały stać się Pierwszą Erą Śródziemia. Tolkien pozostawia swojej poetyckiej stronie dużo większą swobodę i dopracowuje szczegóły do tego stopnia, że tekst przechodzi od zwykłego streszczenia do czegoś na kształt opowieści. "Kształtowanie Śródziemia" wciąż zawiera kilka fascynujących spostrzeżeń, ale czytelnik z pewnością kroczy tutaj po znajomym terenie. Przed nami jeszcze trzy wersje historii Silmarillionu, za każdym razem zbliżając się do ich ostatecznej formy. Bardzo interesujące jest obserwowanie, jak te notatki i prace ewoluują w czasie. Wiele głównych pomysłów pozostaje takich samych, ale postacie przechodzą subtelne zmiany, zarówno pod względem imion, jak i osobowości, linie czasu i lokalizacje ulegają przesunięciu, w ten sposób jesteśmy coraz bliżej dzieł, które znamy dzisiaj. "Kształtowanie Śródziemia" jest dla czytelnika i miłośnika autora trochę tak, jakbyśmy mogli by przy nim podczas procesu powstawania naszych ulubionych powieści. Podsumowując muszę powiedzieć, że bardzo mi się ta książka podobała. Zaczyna się od szkicu lub podsumowania historii i kształtowania się Śródziemia, co sprawia, że jest niesamowitą lekturą.
Niewielu ludzi potrafiło opowiedzieć historię tak elegancko i pięknie jak Tolkien. Poświęcenie dużej części życia twórczości literackiej jest widoczne w jego dziełach. Tolkien spędził większość swojego życia jako wykładowca na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie był wybitnym pracownikiem naukowym w dziedzinie staronordyckiej i średnioangielskiej. Jego twórczość, ograniczająca się do czasu wolnego, znalazła ujście w dziełach fantasy, opowiadaniach dla dzieci, poezji, ilustracji oraz wymyślonych językach."Kształtowanie Śródziemia" ukazuje jak wnikliwie pisał autor o ludzkich troskach ? miłości i stracie, odwadze i zdradzie, pokorze i dumie ? nadając swoim książkom szeroki i trwały urok.

SILMARILLION PRZED SILMARILLIONEM

No i mamy 4 z 12 tomów ?Historii Śródziemia?. Czyli jedna trzecia za nami, a my w zasadzie nadal tkwimy tu w podobnym, co poprzednio punkcie. I fajnie, bo wszystko to, co tu widzimy ? i co widzieliśmy poprzednio ? to wczesne wersje i dopełnienia bodajże największego z dzieł Tolkiena, ?Silmarillionu?. A w tym tomie to już w ogóle w ten ?Silmarillion? wchodzimy na całego, choć to wciąż nie koniec tematu (bo ten będzie powracał jeszcze w tomach 5, 10 i 11) i świetnie to wychodzi. Niby większość materiału już znamy, niby czytaliśmy nie raz, jeśli regularnie sięgamy po Tolkiena, a jednak wciąż robi to wrażenie i znakomicie pokazuje nam, jak kształtowało się i rozwijało nie tylko Śródziemie, ale i cała wizja brytyjskiego autora.

Opis? O treści ciężko tu konkretnie mówić, skoro mamy materiały różne, w tym niedokończone często, więc chyba najlepiej odda to oficjalny opis wydawcy:
Czwarty tom Historii Śródziemia rozwija przed nami obraz kształtowania chronologicznej oraz geograficznej struktury legend Śródziemia i Valinoru. Otrzymujemy nieznany do tej pory tekst Ambarkanta, czyli ?Kształt świata?, jedyny opis natury tego wyimaginowanego wszechświata, który uzupełniają mapy i schematy świata sprzed kataklizmów spowodowanych Wojną Bogów oraz upadkiem Númenoru , a także po tych katastrofach.
Z kolei Kroniki Valinoru i Kroniki Beleriandu ukazują proces tworzenia chronologii Pierwszej Ery, poznajemy z nich także opowieść o ?lfwinie, Angliku, który odbył podróż na Prawdziwy Zachód i przybył na Tol Eressëę, Samotną Wyspę, gdzie poznał pradawną historię elfów i ludzi. Tom zawiera również ?Silmarillion? z 1926 roku oraz Quenta Noldorinwa z 1930 roku ? jedyne wersje mitów i legend Pierwszej Ery, które J.R.R. Tolkien doprowadził do końca. Mamy też okazję zapoznać się z pieśnią Tuora ułożoną dla syna, opowiadającą o spotkaniu z Ulmem w Krainie Wierzb i dotychczas jedynie wspominaną w Zaginionych opowieściach, jak również ze staroangielskimi wersjami fragmentów obu Kronik.

No i w sumie samo to już sporo nam mówi. Tom składa się w zasadzie z siedmiu części (wliczam jedną mapę, wymienianą przy takich okazjach jako coś osobnego). Zaczyna się od krótkiej, niedokończonej swoistej kontynuacji ?Księgi Zaginionych Opowieści?, potem wchodzimy w silmarilllionowe klimaty, z kolejnymi wersjami choćby historii Tuora czy Upadku Gondolinu, jest też mapa, trochę o kosmologii, wraz z mapami i innymi dodatkami i?

No i super rozwija to całe uniwersum. Niby w większości materiał był już tu i tam w tej czy innej wersji, ale obserwowanie ewolucji i poznawanie nowych elementów, dopełniających tego, co wiemy, nawet jeśli nie zawsze kanonicznie, to prawdziwa magia. Tolkien w tych pracach, choćby i niedokończonych, potrafi przekazać całą swoją fascynację mitami, podaniami, baśniami, legendami? A jego praca budzi podziw. Z jednej strony samym pisarstwem, naprawdę świetnym, treściwym, krwistym, które nawet z takiego pisarstwa niemalże kronikarskiego, wyciska jakieś piękno, z drugiej ? i to najbardziej ? konsekwencję w dążeniu do perfekcji. Całe to pisanie wszystkiego na nowo, w innych wersjach, by osiągnąć wymarzony efekt. Skreślanie, poprawianie, czasem wyrzucanie czegoś, czasem zmienianie. A my czytając to po latach, poznając te różne wersje, czujemy się, jakbyśmy czytali o tych samych wydarzeniach, ale z różnych historycznych źródeł. I to fascynuje, działa na wyobraźnię, ale i przy okazji robi wielkie wrażenie jakościowe. Żeby nawet niedokończone, niedopracowane fragmenty miały w sobie tyle mocy i jakości? To się nie zdarza często.

I jeszcze to doskonałe wydanie. Jak zawsze pięknie to wygląda, super się prezentuje. Okej, można by było jednocześnie wypuścić całość też w jakimś tańszym wydaniu, nie przeczę ? kieszonkowym, miękko-okładkowym, sporo mieliśmy tak Tolkiena ? ale w tym jest na co popatrzeć i co trzymać w ręku. I jest się z czego cieszyć, bo mamy to po latach po polsku i będziemy mieli całość ? jako drugi przekład na świcie, bo dotąd w całości to tylko na hiszpański przełożone. Brawa dla wydawcy i tyle w temacie.