Listy do Muszki

ę się zastanawiam, co znalazłaś w tym pudełku, tak nieudolnie - choć z czułością - ). Tutaj w tej chwili jest południe. Ty budzisz się w swojej celi. (Zazwyczaj piszę do Ciebie o tej porze albo między trzecią a piątą po południu). Znajdziesz w liście parę załączonych znaczków, które może sprawią przyjemność Mother Przełożonej - pomyślałem sobie, że pewnie ich nie ma. Jest jeszcze jeden: ,,Przyłączenie regionu Veneto do Włoch". Może znajdzie kogoś, komu zrobi on przyjemność - Mother P., mam nadzieję, już ma ich dwa. Tobie natomiast wysyłam stronice z moich zeszytów o Czasie i Nicości. Oto one: ,,U kresu czekają na człowieka unicestwienie, metamorfoza, a może owi piekielni sędziowie, o których mówi Sokrates. Jest wręcz dziwne, jak niewielkie ma to znaczenie, jak mała jest różnica między takim czy innym końcowym losem w porównaniu ze schyłkiem życia, ze śmiercią i z niemożnością człowieka - której nieuchronność pojmuje się z upływem lat i w obliczu faktu śmierci - uzyskania kiedykolwiek życia zgodnego z podstawowym pragnieniem duszy. Pewne jest tylko, że tym, co pozostaje z życia u jego schyłku, nie jest to, co od niego <> - jak zwykło się mówić - czy posiedliśmy, ale sposób, w jaki przeżyliśmy to życie, znaczenie - chcąc nie chcąc i raczej znosząc niż pragnąc i działając - jakie ono miało, więcej: ma na zawsze; ślad, można powiedzieć, jaki odcisnęły na nas życiowe przypadki i wydarzenia. I już ten <<ślad>> daje nam wyobrażenie o czymś, co w stosunku do wydarzeń, faktów, cierpień, radości pozostaje na swój sposób <> (tak jak ślad kamienia odciśnięty w wosku). Otóż dzieje się tak dziwnie, że ów <<ślad>>, ów <> tego, co nam się przydarzyło, i tego, co było nam <>, jest w stanie pogodnie stawić czoło nawet Nicości. To bowiem, co się zdarzyło i co, być może, będzie skutkować w czasie dłuższym niż ten, który jest udziałem jednostki - to znaczy tak długo, jak będzie to możliwe, dopóki będzie wspomnieniem tego, czym rzeczywiście była jednostka - to znaczy nie tyle wspomnieniem jej czynów i działań, ile znaczenia, jakie życie miało dla niej, w niej i poprzez nią. Otóż to nieuchwytne zmysłowo wyobrażenie, ten <<ślad>>, oznacza właśnie to, czego się nie <> i czym się n i e było, ponieważ nie wiedząc dokładnie, czego się chciało, chciało się czegoś i n n e g o. Ten <<ślad>> liczy się zatem bardziej niż to wszystko, co się posiadało i czym się było dla innych, w sposób widoczny. Liczy się, podsumowując, ten jedyny fakt: to, co się czuło lub dostrzegało z możliwego znaczenia życia - to, co, krótko mówiąc, docierało aż do nas z Bytu świata - i było tylko - i nie mogło być niczym innym - cieniem cienia. A przecież to właśnie opiera się Nicości. Tego właśnie nie można zniszczyć, ponieważ nigdy nie należało do świata przemiany; było, powiedzmy sobie, nieruchomym i trwałym mirażem, który jest w nas silniejszy od wszelkiej rzekomej <>. Otóż czego brak naszym współczesnym? Właśnie pewności, że Nicość nie unicestwia - że śmierć nie jest największym złem - i że to, czego człowiek jest wart, przetrwa. Pewność tę, jak się zdaje, młodzież ateńska, wtajemniczona w misteria eleuzyjskie, zdobywała raz na zawsze. Swego czasu ?ó???1 była gwarancją trwałości rzeczy ulotnych: warto było umierać za miasto, miasto bowiem trwało i miało pamięć. Później przyszła nieśmiertelność chrześcijańska, przemożny bodziec do czynienia dobra, a także pocieszająca nadzieja. W każdym razie samo przetrwanie gatunku <> nie wystarczy, abyśmy bez trwogi spoglądali w oblicze śmierci. My domagamy się wiary w <>, w <>, którą przyniesie czas. Ale jest w tym sprzeczność: u kresu każdego czasu, każdej <> stoi zawsze niezwyciężona śmierć". A ponieważ w zeszycie następuje on zaraz po tym fragmencie, przytoczę Ci cytat z eseju mojego francuskiego przyjaciela hellenisty (Jean-Pierre Vernant)2 o Aspects mythiques de la Mémoire en Gr?ce [Aspekty mityczne pamięci w Grecji]: ,,Les Muses lapparition du monde, la gen?se des Dieux, la naissance de lhumanité. Le passé ainsi dévoilé est beaucoup plus que lantécédent du présent: il en est la source. En remontant jusqu? lui, l a r e m é m o r a t i o n c h e r c h e, n o n ? s i t u e r l e s é v ? n e m e n t s d a n s u n c a d r e t e m p o r e l, m a i s ? a t t e i n d r e l e f o n d d e l? t r e, ? découvrir loriginel, la réalité primordiale dont est issu le cosmos et qui permet de comprendre le cosmos dans son ensemble"3. Tekst nosi datę 1959. Wydaje mi się bardzo sugestywny; i taki, że wywoła w Tobie oddźwięk, najdroższa Muszko. Nicola Dzisiaj mój charakter pisma jest jeszcze bardziej paskudny niż zwykle - kto wie