Miłosierdzie gminy, Mendel Gdański

Owa książeczka zawiera dwa krótkie opowiadania, dwie nowelki o niewielu stronach, a wielkiej treści, które ze sobą niosą. Wypełniona po brzegi pozytywistycznymi hasłami, mądra i prosta, a w swojej prostocie prawdziwa.
„Mendel Gdański” jest opowieścią o starym Żydzie, który wiódł życie spokojne i pracowite, do czasu „pogromu Żydów”. Jest opowieścią o nietolerancji, nieakceptacji, o antysemityzmie, który już w epoce postyczniowej miał, choć nie powinien, swoje miejsce. Na kilku stronach Konopnicka w bardzo zmyślny sposób przedstawia nam zaistniała sytuację, kreśli fabułę, bohaterów, ofiary i ich obrońców. We wszystko wplata hasło asymilacji Żydów.
„Miłosierdzie Gminy” to nowelka kolejna. Sam tytuł, jakże ironiczny, jest świetnym komentarzem do całej historii. Mamy gminę, miłosierną gminę, i licytację, dość nietypową. Licytuje się bowiem starych, niezdolnych do pracy ludzi. I tu Konopnicka przemyca być może kolejne hasło pozytywistyczne, a mianowicie utylitaryzm, choć drwi z tego hasła, wynaturza je, wypacza.
Dwa opowiadania niosą ze sobą przesłanie niewspółmierne do ich objętości.
Nowele Konopnickiej są naprawdę dobre. Mi do gustu dłuższe jej formy jak powieść „Marta” czy grubaśne „Nad Niemnem” do gustu nie przypadły. A nowele z czystym sumieniem polecam każdemu.