Mężczyzna na dnie

Iva Procházková to kawał zjawiska czeskiej kultury pisanej, zarówno historycznie jak i współcześnie. Ojciec Jan Procházka, uznany pisarz, scenarzysta, a potem już tylko dysydent i wróg państwowy. Ile takich historii już znamy. Najpierw po linii KSČ, a nagle anonimy, głuche telefony i cała ta gra po której tylu już umarło, ze strachu, postrzępionych nerwów, bez znaczenia. Ale kto w końcu ze znawców czeskiego kina przegapi czarno-białe Ucho według jego scenariusza z nieżyjącym już Radoslavem Brzobohatým i Jiřinou Bohdalovou. To w ogóle nie pierwszy przypadek ?ofiary?. Może dzięki niej trafiające dopiero po 89 do dystrybucji Ucho czegoś kogoś zdołało nauczyć.

Potem reperkusje za tatusiowy opozycjonizm zapukały i do drzwi Ivy Procházkovej, studia poza zasięgiem, przymusowa emigracja, kawał życia do lamusa. Potem powraca i od 98 roku zatrudnia ją Česká televize, a emigracji zawdzięcza chyba tylko i aż to, że pisze także w języku zachodniego sąsida.

Iva Procházková od wielu lat pisze książki dla dzieci, ?detektivky?, scenariusze. Mężczyzna na dnie to jeden z nich, bo mowa oczywiście o Zabójstwach w kręgu(Vraždy v kruhu). Jest to ostatecznie też w końcu bite 410 stron niezłej beletrystyki, poprzedzającej ?i w sumie też przecinającej- sam serial.

Kto widział wpierw serial już do końca książki prawdopodobnie będzie widział ksicht Ivana Trojana, zasłużonej czeskiej współczesnej gwiazdy teatru i filmu, tu konkretnie odtwórcy roli Mariána Holiny. Książkowa chrypka pięknej astrolożki również zapikuje prosto w objęcia Hany Vagnerovej. Takie już losy ufających telewizyjnej wizji -mimo sporadycznych sprzeciwów- wpadamy w nią po uszy.

"Nie można dać się szantażować przeszłości. Wspomnienia prawie zawsze są troską. Retuszują rzeczywistość, zalewają duszę sentymentami. Osłabiają wolę."

Bardzo się cieszę, że trafiłam na tę powieść kryminalną, sympatycznie spędziłam z nią czas. Teraz mam inspirację do poszukiwania kolejnych książek autorki. Odpowiadał mi ciekawy pomysł na fabułę i atrakcyjnie odmalowany klimat czeskiej zagadki detektywistycznej. Podobał mi się styl angażowania czytelnika w fabułę, rozpoczęcie od mrocznego mocnego uderzenia, które z powodzeniem mogłoby otwierać także thriller, a później zmiana zestawu postaci, koncentrowanie uwagi na innych intrygujących wydarzeniach, a jedynie gdzieś w tle nawiązywanie do epizodu inicjującego przygodę czytelniczą. Z zapałem zastanawiamy się, jak powiązać wszystkie aspekty sprawy, w którym kierunku udać się z przypuszczeniami i domysłami, dokąd zaprowadzi nas śledztwo.

Iva Procházková postawiła na prowadzenie ambitnej i wielowątkowej gry z odbiorcą, tylko pozornie otrzymujemy zestaw potwierdzonych informacji. Wydają się one już ustawiać śledztwo na odpowiedniej ścieżce, jednak to jedynie wybrane odgórne założenia, szersza perspektywa, dość łatwa do identyfikacji i rozszyfrowania. W miarę zagłębiania się w powieść okazuje się, że faktycznie przysłowiowo diabeł tkwi w szczegółach, trudno wyłapać istotne dla rozszyfrowania zagadki detale, odpowiednio połączyć w logiczną całość, aby ostatecznie odgadnąć tożsamość mordercy. Przyznam, że bardzo długo dałam się zwodzić i mamić mylnymi wskazówkami, podążałam oszukańczymi tropami, a kryminalny rebus rozwikłałam tuż przed jego potwierdzeniem przez autorkę. Takie lektury cieszą, bo wciągają, nakłaniają do świetnej zabawy i pokazują, że pomimo wielu przeczytanych kryminałów wciąż można czytelników czymś zaskoczyć.

Z zadowoleniem przyjęłam, że głównego bohatera, niemal pięćdziesięcioletniego Mariána Holinę, sportretowano jako zwykłego policjanta, bez nadzwyczajnych umiejętności, choć obdarzonego sporym doświadczeniem i wyjątkową intuicją. Bez pogrążania go w alkoholizmie, ponurej i bolesnej przeszłości, która wpływałaby w znaczący sposób na jego zachowanie i postawę, lub prowadziła do wypalenia zawodowego. Choć pewien dramatyczny akcent pojawił się, jednakże podano go z odpowiednim umiarkowaniem. A mimo wszystko, kluczowa postać przekonuje, akceptujemy z uśmiechem jej drobne wady, choćby słabość do knedli i rogalików, udziela się nam jej poczucie humoru w relacjach z przełożonym, wyrozumiałość wobec przydzielonego jej niedoświadczonego współpracownika i zdrowy dystans do zachowania proporcji między życiem zawodowym a prywatnym, wprawdzie to ostatnie zaczyna się już nieco komplikować.

Podinspektor Holina, wraz ze swoim zespołem z wydziału zabójstw, mierzy się z wyjaśnieniem zbrodni dokonanej na policjancie, którego ciało odnaleziono we wraku auta zatopionego w jeziorze. W miarę postępowania prac związanych ze śledztwem, pojawia się niemała pula podejrzanych, zadziwiających zależności, zaskakujących okoliczności. Nawet sposób zabójstwa kryje nader osobliwe tajemnice. I jeszcze eksperyment Holiny, pomysł wykorzystania astrologii w śledztwie, mogący pomóc w wyjaśnieniu problemu psychologicznego poprzedzającego zbrodnię. Bo w końcu czyż cechy charakteru nie warunkują niejednokrotnie nie tylko motywy, lecz także sposoby dokonania przestępstwa? Chętnie zapoznam się z kolejną odsłoną cyklu, licząc na równie satysfakcjonującą przygodę czytelniczą, intrygujący trzon kryminalny, wzbogacony wyrazistymi postaciami oraz refleksyjnymi odniesieniami do istoty kary i winy.

...