Muzea współczesne (twarda)

h kraju, przez który i dla którego zostało utworzone [...]. Od muzeum centralnego (stołecznego) wymaga się, aby dawało materiał porównawczy i umożliwiało przegląd kultury zbiorowej za pomocą przedstawienia tego, co typowe i właściwe wszystkim poszczególnym okręgom prowincjonalnym, na które kraj dany się rozpada. Wszystko zaś to, co nie typowe, co ma charakter zjawisk jednostkowych, wyjątkowych, pozostawić musi ono muzeum lokalnemu, prowincjonalnemu23. Kreśląc oczekiwania wobec konkretnych muzeów, Treter bliski był współczesnym teoretykom i praktykom zarządzania, wymagającym przede wszystkim ,,odrobienia pracy domowej" z instytucjonalnej tożsamości: posiadania jasno określonej misji, dokumentów statutowych, planu działalności, polityki kolekcjonerskiej i innych ,,polityk", jak nieznana w czasach Tretera ,,polityka bezpieczeństwa informacyjnego". Organizacja muzeum - postulował - zasadza się najpierw na ścisłym określeniu jego charakteru, [...] na ustaleniu treści i zakresu muzeum, na wyraźnym zdaniu sobie sprawy z celu, do jakiego się dąży i ze środków, jakie do niego prowadzą24. Nie straciły również na aktualności, mające raczej siłę postulatu niż sprawstwa, opinie Mieczysława Tretera opisujące kwalifikacje, które winien posiadać dyrektor muzeum, relacje tegoż z organizatorem (założycielem, właścicielem), stawiające aktualne po dziś dzień nie tylko w Polsce pytania o autonomię (nie zaś ,,niepodległość") instytucji kultury. Muzeum przestało być humanitarnym schroniskiem lub ponętną synekurą dla podupadłych finansowo literatów i pozbawionych talentu malarzy i rysowników - pisał Treter. - Kierownictwo muzeum powierza się obecnie wszędzie jedynie odpowiednio ukwalifikowanym jednostkom, mającym poza fachowym wykształceniem naukowym talent organizacyjny i należytą praktykę biblioteczno-muzealną. [...] Musi kierownik muzeum posiadać przede wszystkim gruntowne wykształcenie fachowe i talent organizacyjny, energię, zapał i chęć do pracy. [...] Kustosz, względnie dyrektor muzeum, [winien posiadać] jeszcze jeden dar rzadki [...], aby [...] umiał odpowiednio radzić sobie z brakiem fachowego wykształcenia, uporem, drażliwością i nadmierną [...] oszczędnością swej władzy zwierzchniczej. [...] Kierownik [...] muzeum powinien mieć zupełną swobodę działania w zakresie powierzonych mu zbiorów. Oceniać jego pracę i jej wyniki [...] może tylko rada muzealna, od której jednak dopuszcza się apelację do instancji jeszcze wyższej. Instancją tą powinien być Związek Muzeów Polskich, w którego skład wchodzą wszyscy reprezentanci polskich zbiorów muzealnych25. Odległe echa rozważań Tretera znaleźć można w koncepcji tzw. zarządzania humanistycznego, któremu szczególną uwagę poświęciła Katarzyna Barańska w książce Muzeum w sieci znaczeń, podkreślając humanistyczny aspekt zarządzania instytucjami kultury, oznaczający, iż celem tegoż jest oddziaływanie na ludzi poprzez ludzi, poprzez pracowników instytucji, ,,formowanych" w trwałe i tymczasowe struktury organizacyjne, którzy nastawieni na skuteczność i efektywność, nie mogą jednak abstrahować od aksjologicznego wymiaru: podmiotowego traktowania innych, podmiotowego stosunku do samych siebie. Ostatecznie nie jest cenne to, co w swym wymiarze materialnym przez wieki w muzeach zostało nagromadzone - cenność nie wynika jedynie z samego trwania. Równie ważna jest cenność rozumienia tego dziedzictwa przez ludzi, którzy z zachowanymi przedmiotami obcują i pozwalają zrozumieć je innym26. By znaleźć właściwą konkluzję dla ,,managerskich" rozważań Tretera i swego rodzaju rekomendację dla współczesnego czytelnika Muzeum współczesnego, wypada postawić pytanie o strategię, pytanie o cel: w wymiarze wspólnotowym, indywidualnym, państwowym, instytucjonalnym; pytanie o strategię to odpowiedź na potrzebę oraz - umiejętność - formułowania rudymentarnych założeń, które, w sposób naturalny ,,toną" w codzienności krótkoterminowych wyzwań, okiełznanych przymusem ,,responsywności" ludzi. Zarządzanie strategiczne to także umiejętność zerwania tych pęt. To tworzenie ,,ładu" tam, gdzie identyfikujemy organizacyjny ,,chaos", którego nie naprawi, niestety, sam ,,Patos"... Muzea: testament dla niepodległej Polski Narodowym swoim męczennikom Polska Odrodzona, Wolna, monumentalny gmach wznieść winna. Będzie to panteon narodowej sławy, Muzeum Walk o Niepodległość Polskiego Narodu. A główne Muzeum tego działy znaczyć będą krwawo wypisane cyfry: 1794 - 1831 - 1846 - 1863 - 1914 - 191727. Według danych Mieczysława Tretera, skwantyfikowanych przez uważnych czytelników jego książki, do 1918 r. na ziemiach polskich istniało 99 muzeów. Instytucje te były w większej części utworzone na bazie prywatnych kolekcji, naznaczonych indywidualnością kolekcjonera, gromadzonych w czasac