Niebo na uwięzi

Johannes to chłopak dorastający w przejętym przez Trzecią Rzeszę Wiedniu. W trakcie swojej młodości dołącza do Hitlerjugend i zaczyna gorliwe interesować się działalnością Adolfa Hitlera. Popiera działania oraz poglądy nazistów, przez co po niedługim czasie staje się jednym z nich. Podczas jednego z nalotów zostaje poważnie ranny i spędza większość czasu w domu. To właśnie wtedy zaczyna dostrzegać wiele nietypowych zachowań wśród domowników. Ciekawski nastolatek postanawia samemu sprawdzić, co tak naprawdę się dzieje i przez to odkrywa ukrywaną przez jego rodziców żydowską dziewczynę. Tamto wydarzenie ma ogromny wpływ na jego dotychczasowe życie i odsłania najczarniejszą część duszy chłopaka... Zakochuje się w dziewczynie, jednak nieszkodliwa fascynacja jej osobą przemienia się w obsesję i potrzebę ciągłej kontroli oraz dominacji. Manipuluje nią, by została z nim jak najdłużej. A już najlepiej do końca życia...

Nie ukrywam, że początek książki mnie nawet zaintrygował. Sądziłam, że będzie to historia o zakazanym, skomplikowanym ze względu na ideologie uczuciu, pokazująca zarazem umysł nazisty oraz wpływ propagandy na młodego człowieka. Cóż, choć niektóre wątki faktycznie zostały przez autorkę poruszone, nie spodziewałam się, że "związek" Johannesa i Elsy będzie aż tak toksyczny i na dłuższą metę męczący. Ich znajomość już od samego początku nie należy do najprzyjemniejszych, a z czasem wszystko zaczyna robić się jeszcze bardziej odpychające. Jest to książka ukazująca, co pożądanie i manipulacja potrafi zrobić z człowiekiem, a także jaki wpływ mają na dalsze życie tego typu niezdrowe relacje. Johannes zatracał się w swoim uczuciu, przez co nie dostrzegał, że jego codzienna stabilizacja powoli zaczyna się rozpadać, a Elsa (choć tego chłopak raczej celowo nie chce widzieć) nie ma ochoty, by dłużej być więźniem.

Johannes to niezwykle działająca na nerwy i okropna postać. Choć jego relacja z żydowską dziewczyną była prowadzona w ten sposób celowo, nie potrafiłam znieść tego, jaką krzywdę jej i sobie przez całą książkę wyrządzał. To młodzieniec zaślepiony obsesją i szkodliwą ideologią, przetrzymujący niewinną (choć, szczerze mówiąc, równie co on denerwującą) kobietę. ,,Niebo na uwięzi" to powieść psychologiczna, jednak ani trochę nie potrafiłam znieść zachowania dwójki bohaterów, którzy na każdym kroku się wyłącznie w kółko okłamywali, kłócili, czasem również godzili. Akcja toczyła się powoli, tak więc mieli na to wszystko naprawdę wiele czasu. Portrety psychologiczne bohaterów są naprawdę ciekawie skonstruowane, jednak nie potrafiłam się do żadnej z postaci jakoś bardziej przywiązać, a ich losy były mi pod koniec książki zupełnie obojętne. Relacje zrodzone z obsesji i momentami zbliżone do syndromu sztokholmskiego to najwidoczniej nie moja bajka.

Wspomnę jeszcze o czarnym humorze, gdyż spodziewałam się, że dość sporo go będzie. Zwłaszcza, że na okładce zostało mi to obiecane i również przez to skusiłam się do sięgnięcia po tę książkę. Jak jednak ostatecznie to wypadło? Nie ukrywam, że raczej słabo. Jeśli chodzi o czarny humor, najwidoczniej za bardzo przyzwyczaiłam się do lekkiego oraz pełnego ironii stylu Kurta Vonneguta - autora, który poruszał tematy niejednokrotnie zbliżone do tego, co pojawiło się w historii stworzonej przez Christine Leunens. ,,Niebo na uwięzi" było jednak w tym względzie zbyt... nijakie. Męczące i niezbyt zabawne, nawet jeśli całość miała kilka dość absurdalnych momentów. Niestety, jak dla mnie był to kolejny zawód.

Mimo wszystko, nie uważam, że jest to powieść zła. Choć potrafię wymienić wiele minusów, całokształt jest stosunkowo dobry, a historia na pewno pozostaje w pamięci na dłuższy czas. Mnie jednak osobiście do gustu bardziej przypadła filmowa wizja stworzona przez Waititiego. Książkowy Johannes okazał się zbyt wielkim zwyrodnialcem, którego nie potrafię zrozumieć i usprawiedliwić. Jako powieść psychologiczna ,,Niebo na uwięzi" spełnia swoje zadanie i pod tym względem mogę ją z czystym sumieniem polecić. W każdym innym aspekcie już tak chętna do rekomendacji nie będę... A szkoda. Potencjał był ogromny.

Jak bardzo brakowało mi książki takiej jak ta. Christine Leunnens podjęła sie wyzwania i stworzyła lekturę, której narracja prowadzona jest z perspektywy austriackiego nastolatka, zagorzałego członka Hitler Jugend i miłośnika Führera. Każdy świetnie zna co najmniej kilka pozycji które opowiadają o życiu ludzi pod okupacją. Stąd też geniusz tej książki. Sposób postrzegania wojny i spraw ideologicznych w III Rzeszy jak w niewielu przypadkach, ukazany został oczami człowieka "po drugiej stronie". Wewnętrzne przeżycia i rozmyślania głównego bohatera nadają powieści wymiar duchowy, a jego zachowania po odkryciu że rodzice ukrywają młoda żydówkę sprawiają że zagłębiamy się w świat psychologi i złożoności ludzkich emocji w sytuacji zagrożenia. Lekko zaskakujące zakończenie, ale mimo to polecam tę książkę każdemu, bez względu na to czy szuka powieści historycznej, psychologicznej, czy zwyczajnie chce miło spędzić wieczory. Trudno nie przeczytać jej "na raz".

MIŁOŚĆ W CZASACH ZAGŁADY

Dzieła o drugiej wojnie światowej? nawet nie pokuszę się policzyć, ile z nich miałem okazję poznać. Książki, komiksy, filmy, gry ? fikcja, dokument, twory poważne i zabawne, przyziemne i fantastyczne, wymieniać można niemal w nieskończoność. Po co sięgać po kolejne? Bo jest dobre? Oczywiście, ale jak takie znaleźć? Niełatwo, jednak ?Niebo na uwięzi? to w tym wypadku strzał w dziesiątkę, a przy okazji świetna, ambitna powieść nie tylko dla fascynatów wojennej tematyki i nazistowsko-żydowskich relacji.

Poznajcie Johannesa. Johannes mieszka w zaanektowanej do Trzeciej Rzeszy Austrii, jest członkiem Hitlerjugend i jest gorliwy w tym, co robi. Jak ktoś taki mógłby zareagować na fakt, że jego bliscy ukrywają w domu młodą żydówkę? O tym przekonuje się już wkrótce, kiedy odkryje się, że jego rodzice pomagają niejakiej Elsie. To, co zaczyna się od oburzenia, przeradza się w miłość, obsesję i niekończące się manipulacje. Gdy rodzice znikają, tylko Johannes jest świadom istnienia dziewczyny. Ale co z tego wyniknie? I jak potoczą się losy obojga, skoro chłopak nie chce końca wojny, bo wtedy Elsa mu się wymknie?

Nie ukrywam, że nie sięgnąłbym po tę powieść, gdyby nie fakt, że posłużyła jako podstawa dla filmu ?Jojo Rabbit?. Dzieła jego reżysera, Taiki Waititiego, pokochałem z chwilą, kiedy obejrzałem jego obraz ?Orzeł kontra rekin? i nawet, kiedy twórca przeszedł do mainstreamu, nie zawiódł moich oczekiwań, serwując jeden z najlepszych filmów Marvela, jakim był ?Thor: Ragnarok?. ?Jojo Rabbit? kupiło mnie już samym zwiastunem, jak więc mogłem nie poznać pierwowzoru. Nie oczekiwałem, że dostanę tu tę szaloną nutę i humor, co w filmie, ale wiedziałem, że to będzie świetna powieść i taka właśnie jest. Lepsza nawet, niż się spodziewałem.

Bo to nie tyle opowieść o nazizmie i wojnie ? chociaż oczywiście elementy te są widoczne i wyraziste ? ile o uczuciach, emocjach i miłości w czasach zagłady. Tylko czy to na pewno miłość czy obsesja? A może coś zupełnie innego ? swoista zależność, pragnienie kontroli, syndrom Boga niemalże? To właśnie jest siłą tej powieści. Ta psychologiczna nieoczywistość, zabawa w kotka i myszkę między bohaterami, ale też i miedzy czytelnikiem i autorką. Może nie wszystko wyszło tu idealnie, ale na pewno i tak ?Niebo na uwięzi? wyróżnia się na tle podobnych opowieści.

Tym bardziej, że jest naprawdę świetnie napisana. To nie banalna, prosta i lekka lektura, jakich wiele w temacie związków miedzy Niemcem a Żydówką (szczególnie rodzime dzieła niebezpiecznie przypominają tandetne romansidła, których nie da się czytać), a naprawdę świetne, mocne, wciągające i angażujące dzieło. Trochę opowieść o wojnie, trochę o miłości, bardziej o ludziach i trybach wielkiej machiny, w które zostali wciągnięci. I o zmianach myślenia i czy w ogóle są one możliwe. Wszystko to składa się na powieść, o której nie da się łatwo zapomnieć. Frapującą lekturę dla czytelników z ambicjami. Warto ją poznać i to jeszcze jak.