Okruchy dnia

Kazuo Ishiguro popełnił "Okruchy dnia" mając już w swoim dorobku dwie pozycje książkowe, w tym jedną nagrodzoną Whitbread Award - jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich na Wyspach. Był 35-letnim, dojrzałym już pisarzem; jako taki postawił kolejny krok na ścieżce swojego pisarskiego rozwoju tworząc powieść jeszcze lepszą niż dwie poprzednie. "Okruchy dnia" zostały docenione przynosząc autorowi Bookera - najbardziej prestiżową nagrodę literacką na Wyspach. Uznanie krytyków nie było reakcją przesadzoną, bowiem książka Ishiguro jest pozycją niezwykłą. Fabuła przedstawia się następująco: Stevens, angielski kamerdyner z krwi i kości, główny bohater i narrator, dostaje po raz pierwszy w życiu kilka dni wolnego. Wykorzystuje urlop, by zwiedzić trochę okolice domu, w którym służy i odwiedzić starą znajomą. Podczas podróży Stevens odświeża w pamięci widma przeszłości i wraca myślami do ścieżek, którymi wcześniej podążał. Wycieczka samochodowa staje się dla kamerdynera nie tylko podróżą po zielonych wzgórzach Anglii, ale też spojrzeniem wstecz i rozliczeniem z wyborami dni minionych. Stevens jest człowiekiem, który całe życie poświęcił pracy, co pozbawiło go wielu okazji na osiągnięcie szczęścia i na lata zamknęło jego oczy na to, co w ludziach najbardziej ludzkie. Głębia psychologiczna postaci, ich autentyczność sprawia, że książka powoduje u czytelnika rozważania nad własnym postępowaniem. Ishiguro z wielką klasą maluje słowem kolejne retrospekcje Stevensa czyniąc je niezwykle poruszającymi. Na pochwałę zasługuje narracja prowadzona nienachalnie, czasem w dowcipny, czasem w refleksyjny sposób wykładająca fabułę. Najważniejsze przesłanie pobrzmiewa ostrzegawczo w samym tytule. Należy chwytać dzień, nim zostaną zeń tylko okruchy.

Okruchy dnia zdecydowanie nie są powieścią dla każdego i chciałabym to zaznaczyć już na samym początku. Bardzo mocno zostały one bowiem zanurzone w realiach epoki. Nie wszyscy, co zrozumiałe, są w stanie przebrnąć przez dywagacje nad przymiotami charakteryzującymi wielkiego kamerdynera. Dlatego też osoby, których choć w najmniejszym stopniu nie intryguje społeczeństwo Anglii okresu przemian kulturowych początków XX wieku, powinny sobie tę pozycję odpuścić. Czytając ją, po prostu ogromnie się wymęczą. Cała książka jest bowiem przesiąknięta nie tylko językiem ale i mentalnością oraz obyczajowością tamtych czasów. Dzieje się tak dzięki pierwszoosobowej narracji, a przede wszystkim jej genialnej stylizacji. Brnąc przez kolejne kartki powieści, mamy wrażenie, że czytamy pamiętnik z podróży angielskiego gentelmana. Elegancki, wyważony i przemyślany styl wywodu nie tylko doskonale wyraża głównego bohatera ale również wprowadza w klimat powieści. I tu trzeba oddać należyty szacunek i podziw naszemu rodzimemu tłumaczowi. Udało mu się bowiem oddać elegancję i klasę angielskiego ludzi obracających się w wyższych w sferach, posługując się językiem polskim. A nie jest to wcale takie proste.

Okruchy dnia to opowieść o człowieku danej epoki. Charakterystyka głównego bohatera udała się tu świetnie. Poznajemy bowiem mężczyznę, który nie zna niczego prócz swej profesji i z zachwytem wspomina czasy świetności swojego stylu życia i klasy ? wielkich lordów oraz ich służących. Ishiguro bezbłędnie wyczuł swoją postać i co ważne konsekwentnie prowadził ją przez całą powieść. Dzieło noblisty nie jest jednak uważane za wybitne z powodu dobrego odwzorowania ludzi danego okresu. Poważa się je przede wszystkim, ponieważ przedstawia uniwersalną historię człowieka, który, mimo że prowadzi całkiem przyjemne życie, pomija bardzo ważną jego część. To właśnie wątek odtrąconej miłości, a raczej marginalizowania jej roli, sprawia, że po książkę sięgają rzesze czytelników. Nie muszę też mówić, że jest on zdecydowanie największą zaletą powieści. Jeszcze nigdy nie spotkałam się z tak subtelnym opisem uczucia. Powiedziałabym, że uwidocznia się ono jedynie w dwóch scenach. I to nie pocałunkiem czy dotykiem, a nawet nie wyznaniem. Autor bowiem wie, że, by wyrazić głębokie przywiązanie, wystarczy myśl.

Kazuo Ishiguro dosłownie jednym zdaniem przekazał zdecydowanie więcej niż niejeden autor próbuje przekazać setkami stron. I właśnie to czyni go wielkim, a jego książkę jednym z najpiękniejszych dzieł opowiadających o uczuciu jakie przyszło mi czytać.

Potrzymuje: fantastyczne pioro. Oddaje subtelnie atmosfere, wciaga niepostrzeznie. Skomplikowani ludzie i skomplikawane losy przekazane w lekki sposob bez splycania a mimo to przystepne.

Skojarzynki:
Anglia * dystynkcja * obowiązki * posiadłość * podróż * kamerdyner * chłód

"Jest jedna i tylko jedna sytuacja, gdy ceniący swą godność kamerdyner ma prawo zapomnieć na moment o swej roli, a to wtedy, gdy znajduje się całkowicie na osobności."

Możecie nie wierzyć, ale po raz pierwszy sięgnęłam po książkę ze względu na to, że jej autor został laureatem Nagrody Nobla 2017. Zazwyczaj nie kieruję się bowiem zdobytymi przez autora nagrodami, tylko proponowaną przez niego fabułą. Nigdy nie czytałam nic Kazuo Ishiguro, więc uznałam, że czas to zmienić.

Narracja zastosowana przez autora sprawiła, że poczułam się jak na prawdziwej angielskiej herbatce, w schludnym saloniku, na stylowej kanapie i z delikatną filiżanką w ręku. Przede mną zaś siedział mój rozmówca i niespiesznie opowiadał o swoim życiu. Pozwolił mi zobaczyć okruchy, z których składał się jego świat.

Stevens to kamerdyner z najwyższej półki, dla którego w życiu liczy się tylko praca i obowiązki, wykonywane na jak najlepszym poziomie. Smutny to obraz, człowieka, który nie ma prywatnego życia, przyjaciół, ani nawet znajomych. Ma tylko podwładnych i pana, któremu służy od świtu do późnego wieczora. Nie zostaje już zbyt wiele czasu dla siebie. Ale Stevensowi taki czas nie jest potrzebny, ponieważ on nie uznaje czegoś takiego, jak życie prywatne. Nawet w tak trudnej chwili, jak śmierć ojca, wybiera służbę tłumacząc, iż jego ojciec, również kamerdyner, życzyłby sobie właśnie tego, by syn nie porzucił obowiązków. Kiedy posiadłość lorda Darlingtona po jego śmierci przechodzi w ręce pewnego Amerykanina, Stevens pozostaje na swoim stanowisku. Staje się kamerdynerem pana Farradaya, o którym ten marzył. Prawdziwym angielskim kamerdynerem z manierami, dystynkcją i tym wszystkim, czym profesjonalny kamerdyner powinien dysponować i zadziwiać otoczenie.

Nowy właściciel Darlington Hall złożył Stevensowi niecodzienną dla niego propozycję wybrania się na kilkudniowe wakacje. Konsekwencją tego stały się długie rozważania mężczyzny nad życiem i tym, jaki powinien być wielki kamerdyner. Podróż fordem, należącym do nowego pracodawcy, była wygodna i obfitowała w różne ciekawe sytuacje, jak niespodziewany nocleg w pewnej wiosce, gdy w samochodzie zabrakło paliwa, czy nawiązanie nowej znajomości, gdy skończyła się woda w chłodnicy. Wszystko to jednak było jedynie tłem do snutych przez Stevensa wspomnień, w których dużo miejsca zajął opis relacji z gospodynią Darlington Hall, panną Kenton. To właśnie na spotkanie z nią wyruszył kamerdyner. Otrzymawszy od kobiety list, pomyślał, że być może chce ona wrócić po latach na zajmowane niegdyś stanowisko. Czy faktycznie? Tego nie zdradzę. Przyznam się, że z niecierpliwością czekałam na rozwiązanie tej zagadki i moment spotkania. Czy Stevens dotrze na miejsce? Czy panna Kenton, a obecnie pani Benn, zamierza wrócić do Darlington Hall? Czy Stevens dobrze odczytał intencje kobiety między skreślonymi do niego wierszami listu? Co stracił, a co zyskał? I wreszcie, kto wygrał dobre życie, podejmując takie, a nie inne decyzje? Dużo pytań, na które powieść powinna udzielić nam odpowiedzi.

Paradoksalnie książka ta jest pełna emocji, choć główny bohater nie potrafi ich wyrażać. Są zawieszone w domysłach i niedopowiedzeniach, królujących w jego kontaktach z innymi ludźmi. Niesamowite było to obserwowanie relacji panny Kenton i Stevensa. Czy zakiełkowało między nimi uczucie? Jak reagowali na siebie nawzajem? Wszystko widać jak na dłoni w opisywanych pięknymi słowami wspomnieniach kamerdynera, tak bardzo ograniczonego przez sztywne ramy, które sam sobie narzucił.

Przede mną ekranizacja książki z Anthonym Hopkinsem w roli kamerdynera Stevensa. Bardzo jestem ciekawa tej produkcji. Nie przepadam za okładkami filmowymi, ale muszę przyznać, że tym razem wykorzystane zdjęcie, pochodzące właśnie z ekranizacji, rozbudziło moją ciekawość. Wydaje mi się, że Anthony Hopkins fantastycznie zagrał Stevensa i zamierzam się o tym jak najszybciej przekonać.