Operacje specjalne Polski model i nie tylko

odowych występuje również przesunięcie środka ciężkości i zmiana głównego przeciwnika z Rosji na Niemcy. Miarą dużej elastyczności i możliwości szybkiego dostosowania jest możliwość zasilenia regularnych sił zbrojnych potencjałem ochotniczym rekrutowanym przez organizację. W historii POW mamy do czynienia z wszystkimi fazami związanymi z działaniami nieregularnymi. Występuje okres przygotowawczy związany z pielęgnowaniem pamięci o przeszłości, działalnością edukacyjną i szkoleniową nakierowaną na walkę o odzyskanie niepodległości. Oficjalne wystąpienie z wyraźną deklaracją jest formą bardzo niebezpieczną dla wszystkich, włącznie z sympatykami i ludźmi luźno związanymi z osobami dążącymi do otwartego buntu. Początek to mocno przesadzona i wyidealizowana wizja, która musi obronić się w konfrontacji z często inną, niż zakładano, rzeczywistością. Czasami niewinne zdarzenie może doprowadzić do wybuchu poważnych niepokojów społecznych. Może jednak zdarzyć się, że wola inicjatorów buntu nie jest zgodna z powszechnym społecznym nastawieniem. Przekonanie społeczeństwa do przedstawionych wizji jest związane z uwierzeniem w możliwość ich realizacji. Niezbędnym elementem jest stale wzmacniane poczucie inności, które konsoliduje społeczeństwo wokół ideologii. Przewalający się front działań wojennych krzywdził ludność cywilną, a porażki walczących stron dawały nadzieję spełnienia marzeń. POW w pewnym stopniu wykorzystywała nastawienie społeczne i ukierunkowywała je zgodnie z centralnym wyznacznikiem polityczno-narodowym. Białoruś to miejsce, w którym lokalne autorytety skupiały wokół siebie bojowników mogących w sposób samoistny przejąć kontrolę nad zamieszkiwanym przez nich terytorium. Działania lokalne są priorytetowe, gdyż angażują największe emocje. Mają również największe wsparcie w miejscowej społeczności, która może nie identyfikować się z osobami abstrakcyjnymi fizycznie z odległych władz centralnych. Również cele kierownictwa mogą znacznie odbiegać od potrzeb egzystencjalnych różnych środowisk. Komenda Kijowska to z kolei przykład, w którym elementem dominującym jest całkowita konspiracja. W mieście opanowanym przez nieprzyjaciół działacze POW dawali tyle, ile mogli, i tyle, ile pozwalał im przeciwnik. Same zdobywanie informacji o przeciwniku w tych warunkach to duży wysiłek i wielkie ryzyko dla osób bezpośrednio w to zaangażowanych. W wysiłku wojennym było to optymalne do warunków. W obydwu przypadkach mamy inny kierunek działania wyznaczony możliwościami realizacji dyktowanymi przez przeciwnika. Organizacja dla wysiłku zbrojnego w każdym miejscu swojego działania dostarczała maksimum swoich możliwości. Nie oznacza to wcale, że wszędzie takie możliwości były jednakowe. Józef Piłsudski miał do swojej dyspozycji dwa znaczące elementy. Jednym były legiony, regularne siły zbrojne walczące pod narodowymi symbolami i sztandarami, drugim była organizacja ukierunkowana na aktywny opór społeczeństwa przeciwko siłom uznanym przez kierownictwo za obce na zajętym przez nie terytorium. O zwycięstwie w walce zdecydowała masowość obydwu kierunków działania, a Józef Piłsudski był wśród elit niepodległościowych jedyną osobą, która miała obydwie tego rodzaju siły w swojej wyłącznej dyspozycji. Żadna inna opcja polityczna nie była w stanie przebić się ponad postać Józefa Piłsudskiego. Nie zmieniło tego nawet internowanie stanowiące fizyczne odsunięcie od wpływu na zasadnicze kierunki działań politycznych i społecznych. Władza polityczno-wojskowa w dwudziestoleciu międzywojennym jest związana z osobami z otoczenia komendanta i jest kontynuacją lojalnościową z okresu walki o niepodległość. Działacze z kierownictwa POW, dowódcy legionowi to elita piastująca najwyższe stanowiska w administracji rządowej i wojskowej. Postać marszałka utrzymała integrację środowiska oraz przesunęła wspólny front polityczny na działania powojenne. 1 A. Garlicki, Józef Piłsudski 1667-1935, Kraków 2008, s. 137. 2 Józef Piłsudski, hasło w: WIKIPEDIA, online: ózef_Piłsudski#cite_note-CITEREFGarlicki198872-51 (dostęp ). 3 Związek Walki Czynnej, hasło w: WIKIPEDIA, online: ązek_Walki_Czynnej. 4 Polskie Drużyny Strzeleckie, hasło w: WIKIPEDIA, online: żyny_Strzeleckie (dostęp ). 5 W. Duch, Wymarsz pierwszej Kompanii Kadrowej z Krakowa. Nieudany plan wywołania powstania i zajęcia Warszawy, online: (dostęp ). 6 Polska Organizacja Wojskowa, hasło w: WIKIPEDIA, online: (dostęp ). 7 Narodowy Związek Robotniczy, hasło w: WIKIPEDIA, online: ązek_Robotniczy (dostęp ). 8 Encyklopedia wojskowa, t. 6, red. O. Laskowski, Warszawa 1937, s. 649. 9 Ibidem, t. 6, s. 648. 10 L. Wyszczelski, Dywersja i sabotaż. Polskie działania specjalne 1918-1939, Warszawa 2016, s. 14. 11 Encyklopedia , s. 649.