Portret młodej wenecjanki (twarda)

Po raz kolejny przekonuję się, że do Pilcha przekonać się nie mogę :-). W moim odczuciu książka nijaka i o niczym w zasadzie, którą traktuje się jako "intelektualną" i "głęboką". Luźna "minispowiedź" narratora dotykająca jego relacji z kobietami i stosunku do miłości. Dojrzały, ponadpięćdziesięcioletni bohater gustuje w dużo młodszych kobietach, które zmienia nieustannie, nie chcąc albo nie potrafiąc stworzyć trwałego, głębszego związku. Do czasu gdy w jego życiu pojawia się o trzydzieści lat młodsza Pralina. Czy kobieta była tą właściwą? Czy mogła stać się miłością życia? Dlaczego nie była? Sednem powieści nie jest uzyskanie odpowiedzi na te pytania. Narrator po prostu mówi, analizuje, poddaje w wątpliwość, szuka, choć od początku wie, że nie znajdzie. "Portret młodej wenecjanki" to niejednorodny gatunkowo utworów (co oczywiście nie stanowi zarzutu), będący absolutnie nieodkrywczym "ministudium" o intymnych, uczuciowych relacjach damsko-męskich i odwiecznym pragnieniu znalezienia miłości. Nie umiem Pilchem się zachwycić.

Na nową książkę Jerzego Pilcha czekałam z niecierpliwością. Gdy już trafiła w moje ręce, chciałam dozować sobie lekturę, by jak najdłużej móc się nią cieszyć. Nie udało mi się, gdyż pochłonęłam całość jednym tchem. To stary, dobry Pilch, za którego prozą nieco się stęskniłam.

?Portret młodej Wenecjanki? trudno jednoznacznie zakwalifikować pod względem gatunkowym. Mamy tu narrację i świat przedstawiony typowy dla epiki, ale jednocześnie pojawiają się fragmenty felietonistyczne, przypominające dziennik czy pamiętnik oraz krytycznoliterackie teksty.
Początkowo wydawać się może, że autor skupi się jedynie na postaci kobiety przypominającej Wenecjankę z portretu Durera. Bohater opętany uczuciem do niej wydaje się żyć tylko miłością, namiętnością, zazdrością i kontemplowaniem piękna oraz zdolności urodziwej kochanki. Szybko jednak okazuje się, że ten wątek to pretekst do wielu dygresji na ulubione przez Pilcha tematy ? literatury, książek, czytelnictwa, sztuki, sportu i seksu.

Z tego też powodu odnajdujemy tu wiele interesujących artystycznych i filozoficznych kontekstów. Nieraz to poważne odniesienia, nieraz autor zdaje się nimi bawić albo prowokować odbiorcę.
W ogóle większość treści to gra, jaką Pilch prowadzi z czytelnikiem, jakby chciał sprawdzić granice jego wytrzymałości, tolerancji i wrażliwości. To gra jednostronna, bo jej efektów nie pozna, chyba że z recenzji, korespondencji czy podczas spotkań promujących książkę.
Czytelnik też ma ograniczone możliwości, bo nie podyskutuje z autorem podczas lektury, nie skonfrontuje swoich odczuć z jego intencjami i może jedynie zastanawiać się nad tym, co przeczytał. Tylko tyle i aż tyle, bo obok ?Portretu młodej Wenecjanki? nie da się przejść obojętnie.

Ta książka to na pewno gratka dla miłośników prozy Pilcha. Znajdą w niej typowe dla pisarza elementy autobiograficzne (np. odniesienia do choroby Parkinsona) przemieszane z literacką fikcją; sporo tu autotematyzmu i refleksji na temat przeczytanych książek, sporo o dawnej sztuce, o współczesnym życiu i ? oczywiście ? o seksie, o którym raz autor pisze niemal lirycznie, innym razem wulgarnie.

I jeszcze język ? pełen ?pilchowszczyny?! Bardzo lubię ten styl, w którym powaga przeplata się z ironią i sarkazmem, kunsztowne, barwne zdania sąsiadują z prostymi frazami i równoważnikami zdania, poetyckość zaskakująco komponuje się z dosadnością i naturalizmem, a całość jest systematycznie wzbogacana przesadniami i gradacjami.
Taką prozę chłonie się wszystkimi zmysłami!
BEATA IGIELSKA