Sanatorium pod klepsydrą (twarda)

sa­na­to­rium pod klep­sy­drą Co­py­ri­ght wy­da­nia (C) 2013, wy­daw­nic­two MG Wszel­kie pra­wa za­strze­żo­ne. Re­pro­du­ko­wa­nie, ko­pio­wa­nie w urzą­dze­niach prze­twa­rza­nia da­nych, od­twa­rza­nie w ja­kiej­kol­wiek for­mie oraz wy­ko­rzy­sty­wa­nie w wy­stą­pie­niach pu­blicz­nych - rów­nież czę­ścio­we - tyl­ko za wy­łącz­nym ze­zwo­le­niem wła­ści­cie­la praw. Wy­daw­nic­two skła­da ser­decz­ne po­dzię­ko­wa­nia Mu­zeum Li­te­ra­tu­ry im. Ada­ma Mic­kie­wi­cza w War­sza­wie za udo­stęp­nie­nie wy­ko­rzy­sta­nych w książ­ce ma­te­ria­łów ilu­stra­cyj­nych przed­sta­wia­ją­cych ry­sun­ki Bru­no Schul­za. ISBN: 978-83-7779-161-5 Pro­jekt okład­ki, skład, ła­ma­nie: Zu­zan­na Ma­li­now­ska Opra­co­wa­nie re­dak­cyj­ne: Mi­chał Bo­run ­daw­nic­ Skład wersji elektronicznej: Virtualo Sp. z Spis treści Dedykacja KSIĘGA GENIALNA EPOKA WIOSNA NOC LIPCOWA MÓJ OJCIEC WSTĘPUJE DO STRAŻAKÓW DRUGA JESIEŃ MARTWY SEZON SANATORIUM POD KLEPSYDRĄ DODO EDZIO EMERYT SAMOTNOŚĆ OSTATNIA UCIECZKA OJCA Wszystkie rozdziały dostępne w pełnej wersji książki. Jó­ze­fi­nie Sze­liń­skiej KSIĘGA I Na­zy­wam ją po pro­stu Księ­gą, bez żad­nych okre­śleń i epi­te­tów, i jest w tej abs­ty­nen­cji i ogra­ni­cze­niu bez­rad­ne wes­tchnie­nie, ci­cha ka­pi­tu­la­cja przed nie­ob­ję­to­ścią trans­cen­den­tu, gdyż żad­ne sło­wo, żad­na alu­zja nie po­tra­fi za­lśnić, za­pach­nieć, spły­nąć tym dresz­czem prze­stra­chu, prze­czu­ciem tej rze­czy bez na­zwy, któ­rej sam pierw­szy po­smak na koń­cu ję­zy­ka prze­kra­cza po­jem­ność na­sze­go za­chwy­tu. Cóż po­mógł­by pa­tos przy­miot­ni­ków i na­pu­szy­stość epi­te­tów wo­bec tej rze­czy bez mia­ry, wo­bec tej świet­no­ści bez ra­chu­by. Czy­tel­nik zresz­tą, czy­tel­nik praw­dzi­wy, na ja­kie­go li­czy ta po­wieść, zro­zu­mie i tak, gdy mu spoj­rzę głę­bo­ko w oczy i na dnie sa­mym za­lśnię tym bla­skiem. W tym krót­kim a moc­nym spoj­rze­niu, w prze­lot­nym ści­śnię­ciu ręki po­chwy­ci on, przej­mie, od­po­zna - i przy­mknie oczy z za­chwy­tu nad tą re­cep­cją głę­bo­ką. Bo czyż pod sto­łem, któ­ry nas dzie­li, nie trzy­ma­my się wszy­scy taj­nie za ręce? Księ­ Gdzieś w za­ra­niu dzie­ciń­stwa, o pierw­szym świ­cie ży­cia ja­śniał ho­ry­zont od jej ła­god­ne­go świa­tła. Le­ża­ła peł­na chwa­ły na biur­ku ojca, a oj­ciec, po­grą­żo­ny w niej ci­cho, po­cie­rał po­śli­nio­nym pal­cem cier­pli­wie grzbiet tych od­bi­ja­nek, aż śle­py pa­pier za­czy­nał mglić się, męt­nieć, ma­ja­czyć bło­gim prze­czu­ciem i z na­gła złusz­czał się kła­ka­mi bi­bu­ły i od­sła­niał rą­bek pa­wio­oki i urzę­sio­ny, a wzrok scho­dził, mdle­jąc, w dzie­wi­czy świt bo­żych ko­lo­rów, w cu­dow­ną mo­krość naj­czyst­szych la­zu­rów. O, to prze­tar­cie się biel­ma, o, ta in­wa­zja bla­sku, o, bło­ga wio­sno, o, oj­ Cza­sem oj­ciec wsta­wał od Księ­gi i od­cho­dził. Wów­czas zo­sta­wa­łem z nią sam na sam i wiatr szedł przez jej stro­ni­ce, i ob­ra­zy wsta­wa­ły.I gdy tak wiatr ci­cho kart­ko­wał te ar­ku­sze, wy­wie­wa­jąc ko­lo­ry i fi­gu­ry, spły­wał dreszcz przez ko­lum­ny jej tek­stu, wy­pusz­cza­jąc spo­mię­dzy li­ter klu­cze ja­skó­łek i skow­ron­ków. Tak ula­ty­wa­ła, roz­sy­pu­jąc się, stro­ni­ca za stro­ni­cą i wsią­ka­ła ła­god­nie w kra­jo­braz, któ­ry sy­ci­ła barw­no­ścią. Cza­sa­mi spa­ła i wiatr roz­dmu­chi­wał ją ci­cho jak różę stu­list­ną, i otwie­ra­ła list­ki, pła­tek za płat­kiem, po­wie­ka za po­wie­ką, wszyst­kie śle­pe, ak­sa­mit­ne i uśpio­ne, kry­jąc w sed­nie swym na dnie la­zu­ro­wą źre­ni­cę, pawi rdzeń, krzy­czą­ce gniaz­do ko­li­brów. To było bar­dzo daw­no. Mat­ki jesz­cze wów­czas nie było. Spę­dza­łem dni sam na sam z oj­cem w na­szym, wiel­kim wów­czas jak świat, po­ko­ju. Pry­zma­tycz­ne krysz­tał­ki zwi­sa­ją­ce z lam­py na­peł­nia­ły po­kój roz­pro­szo­ny­mi ko­lo­ra­mi, roz­pry­ska­ną po wszyst­kich ką­tach tę­czą, i gdy lam­pa ob­ra­ca­ła się na swych łań­cu­chach, wę­dro­wał cały po­kój frag­men­ta­mi tę­czy, jak gdy­by sfe­ry sied­miu pla­net prze­su­wa­ły się, krę­cąc przez sie­bie. Lu­bi­łem sta­wać mię­dzy no­ga­mi ojca, obej­mu­jąc je z obu stron, jak ko­lum­ny. Cza­sa­mi pi­sał li­sty. Sie­dzia­łem na biur­ku i śle­dzi­łem z za­chwy­tem za­krę­ta­sy pod­pi­su, za­wi­łe i wi­ru­ją­ce jak tre­le ko­lo­ra­tu­ro­we­go śpie­wa­ka. W ta­pe­tach pącz­ko­wa­ły uśmie­chy, wy­klu­wa­ły się oczy, ko­zioł­ko­wa­ły fi­gle. Aby mnie uba­wić, oj­ciec wy­pusz­czał w tę­czo­wą prze­strzeń bań­ki my­dla­ne z dłu­giej słom­ki. Obi­ja­ły się o ścia­ny i pę­ka­ły, zo­sta­wia­jąc w po­wie­trzu swe ko­lo­ry. Po­tem przy­szła mat­ka i wcze­sna ta, ja­sna idyl­la skoń­czy­ła się. Uwie­dzio­ny piesz­czo­ta­mi mat­ki za­po­mnia­łem o ojcu, ży­cie moje po­to­czy­ło się no­wym, od­mien­nym to­rem, bez świąt i bez cu­dów, i był­bym może na za­wsze za­po­mniał o Księ­dze, gdy­by nie ta noc i ten sen. II Obu­dzi­łem się raz w ciem­ny świt zi­mo­wy - pod zwa­ła­mi ciem­no­ści pa­li­ła się, głę­bo­ko w dole, po­nu­ra zo­rza - i ma­jąc jesz­cze pod po­wie­ka­mi mro­wie mgli­stych fi­gur i zna­ków, za­czą­łem ma­ja­czyć nie­ja­sno i za­wi­le, wśród udrę­ki i póź­ne­go żalu, o sta­rej, za­gi­nio­nej Księ­dze. Nikt mnie nie ro­zu­miał i roz­draż­nio­ny tą tę­po­tą za­czą­łem na­tar­czy­wiej na­przy­krzać się i mo­le­sto­wać ro­dzi­ców w nie­cier­pli­wo­ści i go­rącz­ce. Bosy i w ko­szu­li tyl­ko prze­rzu­ci­łem, drżąc z pod­nie­ce­nia, bi­blio­te­kę ojca i roz­cza­ro­wa­ny, gniew­ny opi­sy­wa­łem bez­rad­nie przed osłu­pia­łym au­dy­to­rium tę rzecz nie do opi­sa­nia, któ­rej żad­ne sło­wo, ża­den ob­raz, na­kre­ślo­ny drżą­cym i wy­dłu­żo­nym mym pal­cem, nie mógł do­rów­nać. Wy­czer­py­wa­łem się bez koń­ca w re­la­cjach peł­nych splą­ta­nia i sprzecz­no­ści i pła­ka­łem z bez­sil­nej roz­pa­czy. Sta­li nade mną bez­rad­ni i zmie­sza­ni, wsty­dząc się swej bez­sil­no­ści. W głę­bi du­szy nie byli bez winy. Moja gwał­tow­ność, ton żą­da­nia nie­cier­pli­wy i pe­łen gnie­wu da­wał mi po­zór słusz­no­ści, prze­wa­gę do­brze uza­sad­nio­nej pre­ten­sji. Przy­bie­ga­li z róż­ny­mi książ­ka­mi i wci­ska­li mi je w ręce. Od­rzu­ca­łem je z obu­rze­niem. Jed­ną z nich, gru­by i cięż­ki fo­liant, oj­ciec mój wciąż na nowo pod­su­wał mi z nie­śmia­łą za­chę­tą. Otwo­rzy­łem ją. Była to Bi­blia. Uj­rza­łem na jej kar­tach wiel­ką wę­drów­kę zwie­rząt, pły­ną­cą go­ściń­ca­mi, roz­ga­łę­zio­ną po­cho­da­mi po kra­ju da­le­kim, uj­rza­łem nie­bo w klu­czach całe i w ło­po­tach, ogrom­ną od­wró­co­ną pi­ra­mi­dę, któ­rej da­le­ki wierz­cho­łek do­ty­kał Arki. Pod­nio­słem oczy na ojca, peł­ne wy­rzu­tu: - Ty wiesz, oj­cze - wo­ła­łem - ty wiesz do­brze, nie ukry­waj się, nie wy­krę­caj! Ta książ­ka cię zdra­dzi­ła. Dla­cze­go da­jesz mi ten ska­żo­ny apo­kryf, ty­sięcz­ną ko­pię, nie­udol­ny fal­sy­fi­kat? Gdzie po­dzia­łeś Księ­gę? Oj­ciec od­wró­cił oczy. III