Shogun (twarda)

Powieść przygodowa "Shogun" autorstwa Jamesa Clavella, znanego m.in. z "Króla szczurów", opisuje sytuację Japonii na przełomie XVI i XVII wieku, której izolację przerwało pojawienie się europejskich statków i chrześcijańskich misjonarzy. Bohaterowie "Shoguna" wzorowani są na prawdziwych postaciach. Pan Toranaga to Ieyasu Tokugawa, który całe życie poświęcił polityce i wojnie, dzięki czemu zjednoczył Japonię; Blackthorne natomiast to William Adams, pilot holenderskiego statku, późniejszy doradca Tokugawy.

Historia zaczyna się w momencie, gdy Blacthorne rozbija się u wybrzeży Japonii. Przykład japońskiego pilota wskazuje, z jakimi trudnościami może przebiegać spotkanie dwu odmiennych kultur, zwłaszcza, gdy każda ze stron przekonana jest o własnej wyższości cywilizacyjnej. Nie tylko jednak na tej płaszczyźnie rozgrywa się konflikt między Zachodem a Japonią. Na wyspy przybywają chrześcijańscy misjonarze, prowadzący handel jedwabiem. Pozyskują nowych wyznawców, jednocześnie narzucając swoje wpływy, co nie musi podobać się japońskim władcom. W tym samym czasie trwają wewnętrzne spory między największymi osobistościami w kraju. Europejczyk kontra Japończycy, chrześcijaństwo kontra samurajski kodeks bushido, i wreszcie - Toranaga kontra Rada Regentów - to wszystko sprawia, że powieść jest ciekawą, wciągającą przygodą dla każdego.

W powieści znajdziemy mnóstwo interesujących elementów - zarys historii Japonii, przystępne opisy japońskich obyczajów i ceremonii, czy wyjaśnienie samurajskiego kodeksu bushido. poprowadzone z romachem bitwy, doskonale opracowane intrigi, szpiedzy, burzliwy romans - każdy znajdzie coś dla siebie. Świetnie poprowadzony jest tu wątek Toranagi, właściwie najważniejszego bohatera książki: czytelnik może być naprawdę zaskoczony niezwykłą strategią wodza; nie zdradzę tutaj szczegółów, każdy z Was powinien sam przekonać się, jak Toranaga poradzi sobie w sytuacjach, wydawałoby się, bez wyjścia.

Być może chęć kupna książki przez Was spowodowana jest zainteresowaniem miniserialem - w produkcji telewizyjnej pominięte zostały, moim zdaniem, najciekawsze elementy książki, wyeksponowany został wątek miłosny, przysłaniając resztę. Po przeczytaniu książki będziecie w stanie do końca zrozumieć, co dzieje się w serialu, lepiej poznacie Toranagę i jego motywy. Książka dopowie to, co w serialu zostało przemilczane. Polecam, szczególnie na zbliżające się lato. Naprawdę warto mieć w swojej biblioteczce ową klasykę przygody.

William Adams, pierwszy europejski samuraj w Japonii, jest pierwowzorem głównego bohatera powieści Shogun Jamesa Clavella i opartego na niej serialu Szogun, w którym główna rolę zagrali Rochard Chamberlane i Toshiro Mifune. William Adams jest w nich żeglarzem o imieniu John Blackthorne. Trafia do Japonii w przełomowym momencie jej historii ? tuż po śmierci genialnego wodza i reformatora, który zjednoczył kraj Toyotomiego Hideyoshiego. Władzę ma objąć jego kilkuletni następca, jednak do uzyskania przez niego pełnoletności władzę sprawuje 5-osobowa Rada Regencyjna.

Kiedy idzie o władzę, to każdy chce mieć jej najwięcej, więc i między członkami Rady dochodzi do konfliktu, którego kulminacją staje się bitwa pod Sekigaharą, w której samuraje pana Toranagi zabili kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy wroga. A do tego zwycięstwa w znacznej mierze przyczynił się angielski żeglarz John Blackthorne. Człowiek, którego nienawidzą Portugalczycy za dopłynięcie do Japonii i jezuici za wyznawanie anglikanizmu. Niezwykle żywa akcja, mnóstwo wątków, bo jest ona prowadzona przez różnych narratorów, panorama Japonii i obyczajów jej mieszkańców, niesamowite zderzenie kultur Wschodu i Zachodu. W tym wszystkim miłość, nienawiść, honor, zemsta. Ponad 1000 stron, podczas których nie jest jak się nudzić.

John Blackthorne jest angielskim żeglarzem, pilotującym niderlandzki statek handlowy. Pod jego komendą, po starciu ze sztormem na nieznanych wodach, ów statek, z połamanymi masztami i wybrakowaną załogą, dociera wreszcie do brzegów obcego lądu. Tym lądem okazuje się być Japonia - kraj absolutnie nieznany ani Blackthorne`owi, ani nikomu z członków jego załogi; kraj na pierwszy rzut oka dziwny, wrogi i brutalny; kraj, w którym życie przybyszów z odległego heretyckiego świata dosłownie zawisa na włosku?
"Shogun" to przede wszystkim powieść przygodowa. Czytelnik przez cały czas śledzi tu pełne niespodziewanych zwrotów akcji losy Blackthorne`a, a wraz z coraz głębszym poznawaniem Kraju Kwitnącej Wiśni także losy wielkich japońskich władców. Jednak wielowątkowość powieści czyni ją obszerną intrygą polityczno-ekonomiczno-religijno-filozoficzno-wojskową (i po części nawet miłosną), gdzie wraz z rozwojem akcji bohaterem pierwszoplanowym staje się Japonia z przełomu XVI i XVII wieku. Clavell w tym szokująco dla nas odmiennym kraju po to umieścił Blackthorne`a, by na jego przykładzie pokazać kontrast pomiędzy ówczesną Europą a Japonią. Zderzenie tych dwóch kultur, dwóch skrajnie odmiennych światów, pomiędzy którymi wzajemne zrozumienie wydaje się być niemożliwe, stawia czytelnika na skrzyżowaniu fascynacji i zadziwienia odmiennością, na skrzyżowaniu brutalności codziennego japońskiego życia z jego charakterystycznie piękną mentalnością i nonszalanckim pojmowaniem doczesności.
Clavell nie ocenia, Clavell jedynie przedstawia cienie i blaski Kraju Kwitnącej Wiśni na tle obyczajów europejskich, dając tym samym możliwość ich oceny czytelnikowi. A ten, wiedziony sprytnie poprowadzoną fabułą, z czasem pojmuje (podobnie jak Blackthorne) zasady japońskiej rzeczywistości, by pod koniec powieści żadnej oceny nie wydać. Bo nie o ocenianie tu chodzi, lecz o zrozumienie; zrozumienie odmienności, które jest kluczem do czerpania radości z "Shoguna". Jeśli będziecie ściśle trzymać się europejskiego myślenia, owego klucza nie znajdziecie nigdy.