Sklepy cynamonowe / Sanatorium pod Klepsydrą (Lektura z opracowaniem)

Bruno Schulz - poeta dziwaczny, całe swe życie związany z Drohobyczem, wrażliwy, nieśmiały, delikatny, pełen kompleksów, niedzisiejszy jak na tamte czasy... I właśnie taki jest w swej książce. Jego proza jest nową interpretacją rzeczywistości, znaczną rolę odgrywają tu sny, praca wyobraźni. Nie przypadkiem nasz autor umieścił w swej książce manekiny. Ich motyw pojawia się w wygłoszonym przez ojca "Traktacie o manekinach", w którym wyraża swój lęk przed odczłwieczeniem. Manekin jest w środku pusty, wypatroszony, człowiek sprowadzony do roli manekina to istota zdegradowana do swej materialności, godna jedynie litości: "Płaczcie moje panie nad losem własnym, widząc nędzę materii więzionej (...) która nie wie, kim jest i po co jest, dokąd prowadzi ten gest, który jej raz na zawsze nadano". Pełne manekinów są wystawy, bo symbolizują nie tylko bezduszną zmysłowość, ale i nowoczesny komercjalizm. "Sklepy cynamonowe" mają jeszcze inne, głębsze znaczenie, związane z rolą ojca artysty. Nowoczesne dzieło sztuki, jego zdaniem, przestaje cokolwiek naśladować, staje się tworem samoistnym, przestaje wskazywać na coś poza sobą, sprowadza się do czystej formy. Świat Schulza jest zdegradowany, dwoisty, człowiek - rozbity, a bohater-narrator, rozdarty. Jest on konserwatystą, tradycjonalistą, a jednocześnie uwielbia, jak masochista, znienawidzoną nowoczesność.

Jej symbole: tandeta, lichość, taniość, lalki, manekiny - urastają do rangi fetyszy - tak w skrócie można by opisać ową książkę Schulza. Jest jakby ponadczasowa, autor wyraźnie zachował się tu jak nie przymierzając jasnowidz, medium. Wyprzedził czas myślami. "Sklepy cynamonowe", choć trudne czasem do zrozumienia są dość ciekawe. Bardziej fascynująca od fabuły jest tutaj rzeczywistość pana Brunona - świat zniekształcony. Ojciec - na jednej stronie zmienia się w karalucha, na innej - w ptaka. Autor bawi się tu swą wyobraźnią, jak dziecko, nie przestając trzeźwo myśleć. Książka ta, choć już spowszedniała, nie jest chyba wciąż do końca odkryta, ciągle świat Schulza jest nam obcy, dość nieprzyjazny i złowrogi. Jednak grzech po tę książkę nie sięgnąć - zwłaszcza teraz - w czasie, gdy nasz świat do złudzenia zdaje się przypominać schulzowski. Jest to nie tylko książka wpisana do kanonu lektur szkolnych (co zawsze odstrasza), ale i obowiązkowa lektura dla tych, co uwielbiają utwory filozoficzne, zmieniające świat nie do poznania, mądre i inteligentne. Tu nie ma powtórek z rozrywki, jak bywa innych pozycjach. Tu wszystkie chwyty są dozwolone, nawet ludzie zmieniają się w dziwne zwierzaki... Dajmy się więc porwać Schulzowi w jego świat - świat dzieciństwa, metafory, ułudy, bajki... To trzeba przeczytać!