Skrzywdzeni i poniżeni (twarda)

Fiodora Dostojewskiego z pewnością można nazwać pisarzem tendencyjnym, który konsekwentnie wykorzystuje w swoich powieściach podobne motywy - są to zbrodnie, choroby, wspomnienia Syberii, nędza i zepsucie moralne. Przewagą Rosjanina jest jednak to, że każda jego książka różni się od poprzednich pod względem fabularnym i ideowym.
,,Skrzywdzeni i poniżeni" to powieść sentymentalna, opowiadająca o losach młodego pisarza, Iwana, który jest nie tyle katalizatorem pewnych wydarzeń, co ich obserwatorem. Zastosowana przez Dostojewskiego obiektywna narracja pozwala czytelnikom na swobodne ocenianie moralności bohaterów - sam Wania jest bowiem zaangażowanym, ale jednocześnie niezwykle bezstronnym podglądaczem, który bardzo altruistycznie prowadzi innych za rękę przez ich własne życie. Podczas lektury odniosłam wrażenie, iż Wania stanowi pewne marzenie Dostojewskiego, ideał człowieka, który w skomplikowanym, niepewnym i zdegenerowanym świecie jest ostoją pewności, spokoju i bezinteresowności. Taki nieco wyidealizowany bohater wyróżnia się na tle innych postaci - chaotycznych, histerycznych, egzaltowanych. Pisarz bardzo sprawnie posługuje się tym kontrastem, by oddać mniej demoniczne, ale wciąż brudne, nędzne i nieprzyjemne oblicze Petersburga. Tym razem rosyjskie miasto zamieszkiwane jest przez ludzi skrzywdzonych i poniżonych, wpadających w kłopoty przez własną wrażliwość i empatię, lekko zagubionych, samotnych i pozostawionych własnemu losowi. Ale pomimo biedy marginesu społecznego, zdemoralizowania wyższych klas, dziecinności rosyjskich dandysów, Dostojewski usiłuje przekonać swych czytelników - a być może i samego siebie - że bezinteresowność, życzliwość i dobro sprzeciwiają się złu. Stąd właśnie taka kreacja narratora, stąd wątek Nelly i długo oczekiwane przebaczenie. Oczywiście, moralność nie odnosi całkowitego zwycięstwa, nie wszystkie winy zostają odpuszczone, a intryganci dostają to, czego pragnęli, podczas gdy pozbawiony wad Wania nie doczeka się szczęśliwego zakończenia. Ale istnienie dobra moralnego zostaje udowodnione - a chyba o to właśnie chodziło Dostojewskiemu.
,,Skrzywdzeni i poniżeni" to moja druga - po ,,Braciach Karamazow" - ulubiona powieść rosyjskiego pisarza. Dostarcza ona wielu wzruszeń, wzburzeń i przemyśleń. Jednakże to, co najbardziej zasługuje na uwagę to fakt, iż Dostojewski podczas pisania tej historii porzucił całkowicie rolę moralizatora, myśliciela, proroka i pozostawił to pole czytelnikowi, który sam dokonuje moralnej i fabularnej oceny bohaterów.

Od jakiegś czasu rozsmakowałam się w prozie Fiodora Dostojewskiego. Sięgam po kolejne pozycje z jego dorobku i nie mogę się nadziwić, jak głęboko potrafił zaglądać w zakamarki ludzkich dusz, pokrętnych, złych, ale też tych dobrych, oddanych, kochających.

Petersburg, XIX wiek. Głowny bohater, a zarazem narrator Iwan Piotrowicz jest pisarzem żyjącym na granicy ubóstwa. Współpracuje z dziennikami, pisze artykuły i wierzy, że uda mu się napisać dobrą książkę. Opisuje swoje życie i zajęcie to pozwala mu nie umrzeć ze zgryzoty. Minione wspomnienia wzruszają go aż do bólu, dlatego je spisuje, aby w końcu nabrały spokojnego, bardziej uporządkowanego charakteru. Pisanie chłodzi dawne wspomnienia i chorobliwe mrzonki obraca w pracę.

Bohaterowie w książce są zróżnicowani i mają rozbudowaną sferę duchową. Iwan jeszcze w dzieciństwie został sierotą i wychowywał się w domu Mikołaja Sergieicza Ichmieniewa, który przygarnął go z litości i wychowywał razem ze swoją córką Nataszą. Mikołaj to człowiek prosty, dobry, szczery, uczciwy, bezinteresowny, szlachetny, naiwnie romantyczny, którego ująć można tylko serdecznym i przyjacielskim zachowaniem, a nie pieniędzmi i bogactwem. Wychowując pod swoim dachem Iwana i Nataszę nie przypuszcza, że w przyszłości mogą wyniknąć z tego problemy. Na jego drodze staje książę Piotr Aleksandrowicz Wałkowski, właściciel majątku Wasiliewsie, który jest przystojny, obdarzony wieloma zaletami, dowcipem, smakiem, niewyczerpaną wesołością. Jest w nim coś zwycięskiego i czarującego, coś co przyciąga do niego nie tylko kobiety, ale zjednuje także mężczyzn. Wałkowski dzięki sukcesom towarzyskim i hrabiemu Naińskiemu ugruntowuje swoją karierę w Petersburgu oraz powiększa swój majątek. Wysyła swojego dziewiętnastoletniego syna Aleksego Piotrowicza do zarządcy swoich dóbr w Wasiliewskie, Mikołaja Sergieicza, aby ten nauczył pierworodnego rozumu, naprawił lekkomyślny charakter i wdrożył surowe zasady. Aliosza to miły, ładny, słaby i nerwowy chłopak, a jednocześnie wesoły, prostoduszny, z otwartą duszą, zdolną do najszlachetniejszych wzruszeń, z sercem kochającym, szczerym i wdzięcznym. Początkowe bardzo dobre relacje Wałkowskiego i Ichmieniewa psują się. Książę szykanuje rządcę, oskarża go o kradzież i niegospodarność, zarzuca, że pozwolił swojej siedemnastoletniej córce Nataszy rozkochać w sobie jego syną. W złości zamierza odebrać Mikołajowi ostatni kawałek chleba. Problemy narastają i cierpi z tego powodu coraz wiecej ludzi.

W tej powieści jest wiele nawiązań do życia Fiodora Dostojewskiego. Pierwsza powieść Iwana Piotrowicza to nawiązanie do ,,Biednych ludzi debiutu Dostojewskiego, któremu towarzyszyła atmosfera przychylności i uznania. Krytyk B. z powieści ,,Skrzywdzeni i poniżeni", to Wissarian Bieliński, który uznał Dostojewskiego za nowego Gogola. Iwan po napisaniu pierwszej książki jest pełen entuzjastycznych nadziei i marzeń, kocha swoją pracę, zżywa się z postaciami, które sam stworzył, kocha je, cieszy się i smuci razem z nimi. W powieści autor wyidealizował go, nadał mu tylko cechy pozytywne, altruistyczne.

,,Skrzywdzeni i poniżeni" to piękna i sentymentalna powieść, w której autor ukazuje jasne i ciemne strony z życia ludzi w Petersburgu. Zło, zgnilizna moralna, zawiść, ale też miłość, dobroć, wielkoduszność. Ciekawie połączone wątki, dobitne i wzruszające opisy relacji międzyludzkich, doskonale wyrażone uczucia i emocje bohaterów. Wzruszająca i wyjątkowa powieść z początkowego okresu twórczości Dostojewskiego. Polecam ją wielbicielom klasyki i literatury rosyjskiej:)