Ślad motyla

w sąsiedztwie jego grobu przez dziesięciolecia nie było żadnych innych pochówków. Tak skończyło się jedno życie Lee Harveya Oswalda i zaczęło się drugie. W tym nowym życiu zjawisko znane jako ,,Lee Harvey Oswald" albo ,,LHO" stało się przedmiotem gorączkowego zainteresowania polityków, dziennikarzy, pisarzy, licznych analiz, publikacji, książek, filmów, punktem obrad Kongresu USA i biura politycznego KC KPZR, bolączką FBI, CIA i KGB. Przeprowadzono ekshumację zwłok Oswalda, nazywano go zabójcą-psychopatą, kubańskim agentem, sobowtórem podstawionym przez KGB, a także niewinną ofiarą mafii, amerykańskich służb specjalnych, prawicowych/lewicowych radykałów, potajemnych eksperymentów biologicznych, przywódcą światowego spisku okultystycznego. Dzień, w którym pociągnął za spust, na pół wieku stał się w Stanach Zjednoczonych datą uświęconą. ,,A ty gdzie byłeś, kiedy zabili Kennedyego? Co robiłeś w tym czasie?" W Związku Radzieckim długo jeszcze jego nazwisko będzie prawie nieznane, choć niemal ani jeden dzień, który spędził w Mińsku od 7 stycznia 1960 roku do 22 maja 1962 roku, żaden list i żadna rozmowa nie umknęły uwadze KGB. Raport z obserwacji KGB 08:00-24:00 O 11:00 Lee Harvey wyszedł z hotelu ,,Mińsk" i udał się do Państwowego Domu Towarowego. Tam zaszedł do działu elektrycznego, zapytał o coś sprzedawcę, wyciągnął pieniądze z kieszeni i podszedł do kasy. Za nic nie zapłacił, włożył pieniądze znów do kieszeni i zaczął chodzić po parterze sklepu tam i z powrotem, oglądając różne towary. Następnie wrócił do działu elektrycznego, zapłacił 2 ruble 25 kopiejek za wtyczkę, włożył ją do kieszeni i wszedł na pierwsze piętro. Tam spędził trochę czasu w dziale odzieżowym, pooglądał garnitury na wystawie, a następnie szybko wyszedł ze sklepu. Wrócił do hotelu o 11:25. O 12:45 wyszedł ze swojego pokoju i poszedł do restauracji. Zajął wolny stolik i zaczął jeść. (Obserwacji podczas posiłku nie prowadzono, gdyż nikogo więcej nie było). O 13:35 Lee Harvey wyszedł z restauracji i wrócił do swojego pokoju. O 18:10 wyszedł z pokoju hotelowego i poszedł do restauracji. Zajął wolny stolik, zjadł, wyszedł z restauracji o 18:45, wsiadł do windy, pojechał na czwarte piętro i poszedł do swojego pokoju. Nie wychodził z pokoju do 24:00, następnie aż do rana przerwano obserwację. Obserwator jak beznamiętna kamera rejestruje nawet gest sięgania do kieszeni i przytacza takie przekonujące szczegóły jak cena wtyczki. Ale po co Amerykaninowi w hotelu wtyczka? Żeby przygotować odbiornik detektorowy i wysłać wiadomość do CIA, bo amerykańska wtyczka z płaskimi bolcami nie pasuje do białoruskiego gniazdka z okrągłymi dziurkami? Około kilometra drogi z hotelu do domu towarowego, zapłacenie przy kasie, przechadzka po dziale na parterze, potem garnitury na pierwszym piętrze plus droga powrotna - i na to wszystko dwadzieścia pięć minut, jeśli wierzyć KGB? A tak to się ma do zapisków z 10 stycznia w dzienniku samego Oswalda: Cały dzień dla siebie. Chodzę po mieście - bardzo ładne. Jak było naprawdę? Gdzie właściwie był Oswald? Archiwalne dokumenty mają własne porachunki z czasem - jak kamienie w rzece odsłaniają się z różnych stron, czasem znikają bez śladu i wyłaniają się na powierzchnię w innym kontekście, a wokół nich przepływają nowe sensy i akcenty. Sięgnięcie po nie w celu chronologicznego uporządkowania wydarzeń przypomina próbę przypomnienia sobie trasy z poprzedniego dnia i cofnięcia się po niej tylko na podstawie widoku we wstecznym lusterku. Napór nowego ruchu, remonty dróg i nieoczekiwane zdarzenia sprawiają, że taka rekonstrukcja byłaby beznadziejna. Można tylko znowu wyruszyć z punktu wyjścia i powtórzyć trasę, aby dotrzeć do czegoś, co zostało poza kadrem. A jeszcze lepiej pójść piechotą, pospacerować. Wskazówki zegara pokazały godzinę jedenastą, portier otworzył drzwi restauracji odremontowanego hotelu ,,Mińsk". Wyszedłem na Prospekt Niepodległości, który nosił imię Stalina, gdy Oswald przyjechał, a Lenina, gdy odjeżdżał. Popatrzyłem na kolumny najpiękniejszego budynku w mieście, mińskiego urzędu pocztowego, skręciłem w lewo i poszedłem do głównego domu towarowego po wtyczkę. 1* Ray Bradbury, Grzmot, przeł. Sławomir Magala, ,,Przegląd Techniczny" 1980, nr 51-52, s. 93 [przyp. tłum.]. 1 Norman Mailer, Opowieść Oswalda, przeł. Agnieszka Pokojska, Muza SA, Warszawa 2001. Alaksandr Łukaszuk bazował częściowo na materiale dokumentalnym zgromadzonym w książce Mailera i włączył jej fragmenty do swojego tekstu. Ze względu na obszerność cytatów, a także w celu zachowania spójności treści, za podstawę niniejszego wydania posłużył tekst książki Mailera w tłumaczeniu białoruskim, nie zaś polskie wydanie książki [przyp. tłum.].