Słoń na Zemplinie

Dlaczego Czerna? Czarny to przecież kolor żałoby, tragedii, zaniku. Dlaczego ,,nad" i dlaczego ,,Cisa", na Boga?! Dobrze wiemy, że to rzeka graniczna, ale prawie tak samo nazywał się prezydent naszego faszystowskiego państwa, Jozef Tiso (1893 - 1947). Dobrze wam radzę, nie gmerajcie w języku, bo to prowadzi donikąd. - Znacie węgierski? - pytam dwóch mężczyzn w roboczych drelichach, którzy kręcą się po pustym centrum miasta. Zgodnie kiwają głowami, że tak. Przed budynkiem dworca kolejowego, gdzie latem 1968 roku tuż przed inwazją spotkali się przywódcy komunistyczni Alexander Dubček i Leonid Iljicz Breżniew - ten pierwszy chciał zapobiec temu, co ten drugi wymyślił jako przestrogę dla wszelkich sił kontrrewolucji - stoi urocza lokomotywa parowa. Relikt. Interesuje mnie, co znaczy biały napis po węgiersku na jej boku: MINDENNÉL JOBBAN. - To Há Jak to powiedzieć... - szukają słów. Szybko pojmuję, że panowie wprawdzie umieją po węgiersku, ale po słowacku nie za bardzo. Pal licho napis, który, nawiasem mówiąc, dałoby się przełożyć jako ,,lepiej niż reszta". Prawdopodobnie nie chodzi więc o wezwanie do irredenty czy kolejnej rewolucji. Kto wie, może to hołd dla zabytkowej lokomotywy, skoro pierwsze bloki w miasteczku ogrzewano właśnie jej parą. Kobieta w mundurze policyjnym przed chwilą gdzieś się spieszyła. Pewnie na obiad. Moje pytanie, dokąd prowadzi główna ulica wzdłuż torów, które jak żyletka dzielą Czerną nad Cisą na pół (tu się śpi, a tu się pracuje), przyjęła ze zdziwieniem. - A dokąd miałaby prowadzić? Do Kráľovskiego Chlmca i dalej do Koszyc! Guzik, pomyślałem, ta beznadziejnie prosta droga, po drugiej wojnie światowej wykreślona przez towarzyszy jak od linijki, biegnie przecież na wschód, tam gdzie pilnie strzeżone granice strefy Schengen, pogranicznicy z psami, kamery czułe na podczerwień, na przemyt tanich papierosów i na uchodźców z Iraku lub Afganistanu, tam gdzie świat inteligentnych dronów, sprytnych proc, a nawet płetwonurków i helikopterów szmuglujących towar również dzisiaj, w styczniu 2018 roku, na przekór nowoczesnym zabezpieczeniom, udogodnieniom i zdobyczom techniki. Dalej na wschód jest Ukraina, a za nią Rosja, zupełnie inna, dla wielu nierealna, mityczna rzeczywistość. Policjantka jakby wyczuła, o czym myślę, bo zaraz dodała: - Ta droga łukiem zawraca do nas, na Słowację. Aha, westchnąłem zawiedziony. Dalej już nie ma sensu iść. *** Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej Miłosz Waligórski (ur. w 1981 r. w Bydgoszczy) Slawista i hungarysta. Mieszka i pracuje w Nowym Sadzie. Laureat Nagrody im. Adama Włodka (2015) i Bydgoskiej Nagrody Literackiej ,,Strzała Łuczniczki" (2018). Tłumaczy z węgierskiego, słowackiego i serbsko-chorwackiego. Przełożył Poświęcenie hetmana, Dzwony Einsteina i Życie w cztery tygodnie Lajosa Grendela (2014, 2016, 2018), Doniesienia z krainy ciemności Dževada Karahasana (2014), Entropię Maroša Krajňaka (2015), Drugi pocałunek Gity Danon Miljenka Jergovicia (2016), Jarmarcznego kuglarza Jeleny Lengold (2016), Programy w labiryncie Istvána Keménya (2017) i Gęsią skórę Darka Cvijeticia (2019), a także - razem z Izą Zając - prozę Víťa Staviarskiego Kiwader i inne opowieści (2011) oraz powieść Danieli Kapitáňovej Samka Tale księga o cmentarzu (2015). Autor przekładów z nowej liryki serbskiej zamieszczonych w antologii Serce i krew (2015). Współtłumacz Opium Gézy Csátha (2016). Wydał pięć tomów wierszy: 36 sposobów na pustkę (2012), 32 ślady ku (2015), Długopis (2017), Sztuka przekładu (2018), Ziele i zoo (2019, razem z Anną Waligórską) oraz zbiory opowiadań: Kto to widział (2016) i Małe prozy (2016, razem z Anną Waligórską). Spis treści: Okładka Karta tytułowa Rozdział I Rozdział II Rozdział III Rozdział IV Rozdział V Rozdział VI Rozdział VII Rozdział VIII Rozdział IX Rozdział X Rozdział XI Rozdział XII Rozdział XIII Rozdział XIV Rozdział XV Rozdział XVI Rozdział XVII Rozdział XVIII Rozdział XIX Rozdział XX Rozdział XXI Rozdział XXII Rozdział XXIII Zamiast posłowia W serii ,,Słowackie Klimaty" Karta redakcyjna Tytuł oryginału: Slon na Zemplíne Redakcja: Joanna Pomorska, Olga Czernikow Korekta: Aleksandra Marczuk, Urszula Włodarska Projekt okładki: Patryk Mogilnicki Opracowanie graficzne mapy: Pavlína Morháčová (C) Andrej Bán, 2018 All rights reserved. Published by arrangement with Vydavateľstvo Absynt, Slovakia (C) for the Polish translation by Miłosz Waligórski, 2019 (C) for the Polish edition by Książkowe Klimaty, 2019 Książka została opublikowana dzięki finansowemu wsparciu SLOLIA - Centrum Informacji o Literaturze w Bratysławie ISBN 978-83-66505-00-1 Książkowe Klimaty Redakcja: Promocja: Sprzedaż: Na zlecenie Woblink plik przygotowała Katarzyna Rek