Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny, czyli kontrrewolucja generałów (twarda)

wydarzeniach wewnętrznych, krajowych, a uwarunkowania międzynarodowe - zarówno wewnątrz obozu komunistycznego, jak i związane z krajami Zachodu - pozostawić na uboczu i ujmować je tylko w takim zakresie, w jakim miały doraźny wpływ na wydarzenia w Polsce. Na szczęście dostępna jest już - w publikacjach ,,papierowych" lub online - część obcych dokumentów dyplomatycznych odnoszących się do sytuacji w Polsce, na przykład amerykańskich[21], a jedynie online można znaleźć wiele akt CIA (w tym na przykład raporty płk. Ryszarda Kuklińskiego z okresu 1980-1981). Z okazji trzydziestej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego Kwatera Główna NATO udostępniła (online i na CD-R) nieco dokumentów z okresu listopad 1981 - lipiec 1982. Źródłem wiedzy - ale także inspiracji - są spotkania z uczestnikami wydarzeń. Prawdę mówiąc, odbyłem ich niewiele, ale jedno miało z pewnością znaczenie. Była to współorganizowana przez Instytut Studiów Politycznych PAN i jego stałego amerykańskiego partnera - instytut National Security Archives przy George Washington University - konferencja Polska 1980-1982: wewnętrzny kryzys, międzynarodowe uwarunkowania[22], która odbyła się w Jachrance pod Warszawą w 1997 r. Uczestniczyło w niej wielu historyków i politologów z parunastu krajów, ale clou stanowił udział ważnych uczestników wydarzeń[23]. Ponieważ wszyscy byliśmy przez trzy dni zakwaterowani w jednym hotelu, który w dodatku na życzenie gen. Jaruzelskiego był niedostępny dla publiczności, poza wysłuchiwaniem referatów i dyskusji nad nimi było wiele sposobności do rozmów i dopytywania się o szczegóły, a także po prostu do obserwacji. Choć badacze historii współczesnej bywają zaprawieni w osobistym kontakcie z ,,przedmiotem badań", to jednak rzadko jest okazja spotkać się jednocześnie z takim nagromadzeniem ,,obiektów". Przedsmak tego, co działo się podczas konferencji w Jachrance, miałem jako ekspert wspomnianej już sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej - w czasie jej posiedzeń przesłuchiwano wszystkich obwinianych oraz wielu świadków. W moim przypadku jest jeszcze jedna okoliczność, która miała wpływ na przebieg prowadzonych badań, a także na przynajmniej niektóre interpretacje faktów i wybór kierunków poszukiwań. Z racji wieku widziałem na własne oczy wiele opisywanych wydarzeń, mimo że z reguły znajdowałem się daleko od miejsc, w których działy się ważniejsze z nich. Jednocześnie byłem kimś więcej niż - jak mawiają socjolodzy - ,,obserwatorem uczestniczącym", byłem osobą bezpośrednio zaangażowaną zarówno w przedsierpniową opozycję i w ,,Solidarność", jak i w ,,knucie" po 13 grudnia. Choć więc sympatie łączą mnie z jedną ze stron konfliktu, który opisuję, i choć mimo upływu lat nadal czuję więź emocjonalną z wieloma ludźmi opozycji i ,,Solidarności", jako naukowiec starałem się rzetelnie przedstawić to, co wynikało z wieloletnich badań. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki PRZYPISY [1] Andrzej Paczkowski, Fakty, pogłoski, nastroje. Dziennik czasu wojennego (14 XII 1981-13 VIII 1982), oprac. Patryk Pleskot, Warszawa 2019, s. 76. [2] James G. Hershberg, James B. Conant: Harvard to Hiroshima and the Making of the Nuclear Age, New York 1993, s. 484. [3] Obok wymienionych już publikacji T. Gartona Asha i A. Brumberga warto wskazać także: Nicholas G. Andrews, Poland 1980-81. Solidarity versus the Party, Washington, DC 1985; Jan B. de Weydenthal, Bruce D. Porter, Kevin Devlin, The Polish Drama 1980-1982, Lexington 1983, Martin R. Myant, Poland. A Crisis for Socialism, London 1982 czy Adam Bromke, Poland. The Protracted Crisis, Oakville 1983. [4] Lech Mażewski, W objęciach utopii. Polityczno-ideowa analiza dziejów ,,Solidarności" 1980-2000, Toruń 2001, s. 323-324. [5] Systematyczne ich omówienie znajdziemy w pracy Krzysztofa Mazura, Przekroczyć nowoczesność. Projekt polityczny ruchu społecznego Solidarność, Kraków 2017. [6] Za pewien paradoks, ale też chyba oznakę słabości polskiej historiografii, można uznać to, że pierwsza - krótka, ale interesująca - synteza ,,rewolucyjnej dekady" ukazała się we Francji: Georges Mink. La force ou la raison. Histoire sociale et politique de la Pologne (1980-1989), Paris 1989 (wyd. pol.: Siła czy rozsądek. Historia społeczna i polityczna Polski 1980-1989, przeł. Marcin Kujawski, Warszawa 1992). [7] Szczególnie ważne (i ciekawe) jest ujęcie systemowe i analityczne, oparte na mocnej podstawie teoretycznej, zawarte w rozprawie Tomasza Kozłowskiego, Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego ,,Solidarność" w 1980 r., Warszawa 2017. [8] Przykładem zaawansowania badań może być konferencja z listopada 2010 r., z której materiały (referaty oraz dyskusja panelowa) opublikowano w tomie ,,Solidarność" od wewnątrz 1980-1981, red. Andrzej Friszke, Krzysztof Persak, Paweł Sowiński,