Wy wszyscy moi ja (twarda)

iki - najpierw usiąść i ogarnąć sytuację, zanim zabierzemy się do dalszego działania. Przykład: jedziemy samochodem, nagle ktoś wypada na jezdnię i prawie go potrąciliśmy. Ale jednak umiejętności nas wyratowały. Najlepiej potem się zatrzymać albo przynajmniej bardzo zwolnić, ponieważ istnieje spora szansa, że po raz drugi złamiemy przepisy albo spowodujemy stłuczkę. Trzeba w spokoju poczekać, aż program ,,kierowca w normalnych warunkach" znów się załaduje do pamięci po tym, jak został panicznie wyrzucony w stanie emocji, a potem moce przerobowe zapchane scenariuszami: ,,co by było, gdybym go jednak potrącił". Ważna dość wiedza dla kierowców i ich rodzin, rzecz jasna. Przy okazji jeszcze jedno pytanie. Co robią agenci, którzy w danej chwili nie mają nic do roboty? Nieco światła rzucają na to badania z Carnegie Mellon. Badania profesora J. Davida Cresswella dowiodły, że mózg cały czas jest zajęty. - Wygląda na to - mówi Cresswell - że części mózgu odpowiedzialne za podejmowanie decyzji są aktywne nawet wtedy, kiedy mózg zajmuje się czymś zupełnie innym, jak na przykład problemami matematycznymi. Co ciekawe, osoby badane nie miały zupełnie pojęcia, że kiedy one świadomie liczą, ich umysł nieświadomie rozważa jakiś problem i szuka sposobu na podjęcie decyzji. Badanie Cresswella wymagało od studentów podjęcia decyzji, ale jednocześnie zaangażowano ich do rozwiązywania zadań matematycznych, żeby nie mogli podejmować wyboru świadomie. Po dwóch minutach pytano ich o wybór i okazywało się, że był lepszy w przypadku osób, które zajęły się zadaniem matematycznym, niż tych, które pytano o wnioski od razu. - No, dobrze - powiemy - ale może to sama przerwa spowodowała, że wnioski są lepsze. Warto czasem lepiej oderwać się od głównej myśli i za chwilę wrócić. Słuszna uwaga. Badacze też się tym zainteresowali. Zdjęcia aktywności mózgu wyraźnie ujawniają, że ośrodek decyzyjny aktywny jest cały czas, a jakość decyzji finalnej ściśle koreluje z wielkością jego aktywności. Krótko mówiąc, kiedy patrzymy na mózg ,,od kuchni", on nie przestaje się zastanawiać nad problemem, nawet kiedy zajmujemy się czymś innym. W tym kontekście sformułowanie ,,pomyślę o tym jutro" nabiera innego znaczenia. Być może pomyślę świadomie, bo nieświadomie i tak myślę o tym cały czas. Zostawiam po prostu tę czarną robotę mądralom ,,z tyłu głowy" i wrócę do nich jutro, żeby zobaczyć, co uradzili. * SYGNAŁ I SZUM Przykład ,,niewidzialnego goryla" pokazuje, że możliwości postrzegania sygnałów z otoczenia są bardzo ograniczone. Można się skupić na jednej, dwóch rzeczach otaczającego nas świata, a reszta w dużej mierze przepada. Zjawisko to ma dla codzienności kolosalne znaczenie, choćby w medycynie, w której nagminnie zdarza się, że lekarz, przeglądając wyniki (nawet zdjęcia rentgenowskie), szukając symptomów jednej choroby, nie dostrzega symptomów innej. Stąd też lepiej się zastanowić, zanim w gabinecie zasugeruje się lekarzowi, z jaką chorobą do niego przychodzimy. Co prawda, cały czas prowadzimy nasłuch - jeśli ktoś na imprezie wypowie nasze imię, wychwycimy to, rozmawiając nawet w tym czasie z kimś innym. Niektóre zjawiska uznajemy więc za ważniejsze, czasem nie do końca wiedząc dlaczego, przez co psychologowie mają używanie podczas badań. Wynika z tego jeszcze jedna bardzo ciekawa implikacja: to, na czym się skupiamy, staje się naszym światem. Dlatego między innymi tak bardzo warto się zastanawiać nad tym, czy odpowiednio wybraliśmy obiekt zaangażowania i skupienia. TEORIE WSZYSTKIEGO Skoro, jak piszemy, sygnałów jest mnóstwo, a możliwości ich wychwytywania niewiele, jak sobie poradzić? Można na przykład poszukiwać reguł rzeczywistości. Mając takie ,,teorie wszystkiego", nie trzeba by ogarniać całości zbioru sygnałów, a wystarczyłoby kilka zwiastunów i wiedzielibyśmy, czym się wszystko skończy oraz co robić. Tak też próbujemy czynić. Szukamy owych zasad rządzących światem i sygnałów tych zasad, zarówno w nauce, w pracy i życiu codziennym. Nie ze wszystkimi teoriami umysł jednak trafia. Oto kilka przykładów na wyciąganie przez mózg ,,dzikich" wniosków. Uważamy, że: 1. Ludzie, którzy utrzymują kontakt wzrokowy, uważani są za inteligentniejszych. 2. Ludzie, którzy nie utrzymują kontaktu wzrokowego, uchodzą za mniej uczciwych i mniej sumiennych, ale to drugie tylko, jeśli chodzi o kobiety, bo wobec mężczyzn efekt ten nie działa. 3. Ludzie o brązowych oczach uważani są za bardziej dominujących, choć nie chodzi o kolor tęczówek, a raczej jakieś inne cechy twarzy, ponieważ nie działa ten efekt, kiedy niebieskookim osobom nałoży się brązowe szkła kontaktowe. 4. Podobnie łysi uważani są za bardziej dominujących. 5. Ludzie, którzy mówią szybciej, uważani są za kom