Wybór źródeł / Ćwiczenia ze źródłami Do nauczania o zagładzie Żydów

ni dotychczas zajmowane przez siebie mieszkania i przenieść się do getta. Miasto podzielono na 4 części. Co trzy dni inna część miała opuścić mieszkania. Ludność aryjska, która zamieszkiwała w obrębie granic getta, miała prawo pozostać w swoich mieszkaniach do stycznia 1942 r. [...] Tysiące ludzi kręciły się na ciasnych, małych uliczkach Zamarstynowa, Zniesienia i Kleparowa. Każdy szukał mieszkania, każdy chciał gwałtem gdziekolwiek zdobyć jakiś kąt dla żony i dzieci. [...] Aryjska ludność, przed którą stały wspaniałe mieszkania, nie spieszyła się z opuszczeniem swojej okolicy. Za każdy kwadratowy metr żądali zapłaty. Ubrania, angielskie sukno, meble, bardzo często złoto i dolary ,,fruwały" w powietrzu. Każdą komórkę ważono i mierzono, za każdą dziurę żądano zapłaty w złocie. [...] Ulica, na którą tylko co wprowadziłem się, nie należała do getta. Musiałem razem z tysiącami innych Żydów szukać nowego mieszkania. Trzy dni pod rząd szukałem i niczego nie znalazłem. Gdzie się podziać? Dokąd mam pójść? Gdzie położyć moich starych teściów, maleńkie dziecko? Czwartego dnia z wielkim trudem znalazłem mieszkanie na Zniesieniu, w małym domku składającym się z pokoju i kuchni, wynajętym wraz z drugą rodziną za drogie pieniądze. Domek stał niedaleko bagien, na skraju Zniesienia, jakże byłem szczęśliwy, że mam dach nad głową. 11 osób zamieszkało w dwóch małych pomieszczeniach, nie było gdzie się obrócić. Dawid Kahane, fragmenty pamiętnika [w:] Życie i zagłada Żydów polskich 1939-1945. Relacje świadków, wybór i oprac. Michał Grynberg, Maria Kotowska, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, s. 261-274. [49] 15 października 1941, Warszawa - Rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka zabraniające ludności żydowskiej pod groźbą kary śmierci opuszczania wyznaczonych jej dzielnic mieszkaniowych (fragment) § 4 b (1) Żydzi, którzy bez upoważnienia opuszczają wyznaczoną im dzielnicę, podlegają karze śmierci. Tej samej karze podlegają osoby, które takim Żydom świadomie dają kryjówkę. (2) Podżegacze i pomocnicy podlegają tej samej karze jak sprawca, czyn usiłowany karany będzie jak czyn dokonany. W lżejszych wypadkach można orzec ciężkie więzienie lub więzienie. (3) Zawyrokowanie następuje przez Sądy Specjalne. Artykuł 2 Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Generalny Gubernator Frank Eksterminacja Żydów na ziemiach polskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Zbiór dokumentów, oprac. Tatiana Berenstein, Artur Eisenbach, Adam Rutkowski, Warszawa 1957, dokument nr 52, s. 122-123. C. Praca przymusowa 26 października 1939 roku Hans Frank wydał rozporządzenie nakładające przymus pracy na wszystkich Żydów od 14. do 60. roku życia, z zastrzeżeniem, że granice wieku mogą być w razie potrzeby rozszerzone (zob. dok. 50). Jego następstwem było tworzenie obozów pracy na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Już po powołaniu okupacyjnych władz cywilnych w GG mogły one żądać od Judenratów dostarczania codziennie stałej liczby robotników żydowskich, którzy byli zatrudniani początkowo do odgruzowywania i sprzątania miasta, a następnie w licznych warsztatach, fabrykach, urzędach. Okupacyjne władze niemieckie żądały także dostarczania robotników do obozów pracy przymusowej zlokalizowanych często w miejscowościach odległych od miejsca ich stałego pobytu (zob. dok. 51). Do lata 1942 roku na terenie GG oraz na ziemiach wcielonych do Rzeszy zorganizowano kilkaset obozów pracy przymusowej dla Żydów, różnej kategorii i przeznaczenia. Przez cały okres okupacji wykorzystywały one pracę setek tysięcy Żydów. Większość związana była z zagospodarowywaniem przez Niemców zdobytych terenów. Wiosną 1940 roku rząd GG rozpoczął zakrojone na szeroką skalę roboty melioracyjnie i regulacyjne rzek mające na celu uporządkowanie stosunków wodnych w dystryktach. Kolejne plany okupanta wiązały się z modernizacją dróg, lotnisk i linii kolejowych, co podporządkowano celom militarnym. W lipcu 1940 roku Niemcy rozpoczęli realizację programu szerokiej modernizacji i budowy szlaków komunikacyjnych w związku z rozpoczętymi przygotowaniami do wojny z ZSRR. Specyficznym gettem - właściwie wielkim obozem pracy przymusowej - było getto w Łodzi (przemianowanej przez Niemców na Litzmannstadt), w którym szef niemieckiego zarządu getta kupiec z Bremy Hans Biebow108 zatrudnił przymusowo w warsztatach poszczególnych branż, tzw. resortach (np. krawieckim, szewskim, metalowym), niemal wszystkich mieszkańców getta, także nieletnie dzieci. Produkowali oni na zamówienie wojska oraz kilku tysięcy niemieckich przedsiębiorstw, przynosząc im ogromne zyski. Przedsiębiorstwa (nazywane szopami109) wykorzystujące pracę Żydów powstały także bezpośrednio na terenie kilku większych gett, np. w Warszawie.