Zamki Krzyżowców (twarda)

ont-Ganneau (1846-1923) opublikował całkiem sporą liczbę prac omawiających pozostałości po krzyżowcach, między innymi mające fundamentalne znaczenie opracowanie o znakach murarskich23. W 1895 roku szwajcarski orientalista Max van Berchem (1863-1920) podjął ze swoim kompanem Edmondem Fatio wyprawę do północnej Syrii, przemierzając teren między Aleppo a Trypolisem. Zasadniczym celem było zdobycie inskrypcji na potrzeby pracy M. van Berchema, Corpus inscriptionum arabicarum, lecz poza byciem genialnym epigrafem, sam autor równie dobrze poruszał się po sferach przypisywanych archeologii i historii. Z tego powodu oprócz samych arabskich inskrypcji znajdowanych na dawnych budowlach krzyżowców, takich jak Crac de Chevaliers, zawarł w niej wiele szczegółów dotyczących archeologii i ważne teksty arabskie opisujące zajęcie tych zamków przez muzułmanów. Omówienie Crac de Chevaliers i Margat, czy też mniejszych punktów oporu, takich jak Coliath, nadal posiada dość pokaźne znaczenie historyczne24. W 1909 roku T. E. Lawrence (późniejszy Lawrence z Arabii) odwiedził wiele zamków krzyżowców w Syrii podczas wędrówek, choć nigdy nie pojawił się na terenie dawnego Księstwa Oultrejordain. Biorąc pod uwagę jego późniejszą działalność wojskową ironią pozostaje fakt, że nie dotarł do Amman w tym regionie, ze względu na ,,nierozważne działania lokalnych Beduinów zaangażowanych w niszczenie linii kolejowej Hedjaz"25. Jego praca Crusader castles (niedawno wznowiona przez D. Pringlea razem ze świetnym wstępem i dodatkowym aparatem krytycznym) była jedynie rozprawą licencjacką, pełną pomysłów i opinii dotyczących relacji między budownictwem obronnym w Syrii a tymi znajdującymi się w Europie Zachodniej (które poznał podczas długich wycieczek rowerowych po Francji odbytych w ciągu poprzednich dwóch lat). Podkreślono w niej zachodni charakter architektury obronnej, pomijając wpływy bizantyjskie i muzułmańskie. Ciekawym materiałem uzupełniającym są zawarte w niej fotografie, podczas gdy wszystkie plany oparte zostały na badaniach E. G. Reya i niepublikowanych szkicach H. Pirie-Gordona. Mimo to, sama praca jest w pewnym sensie doskonałym pomnikiem inteligencji i wytrzymałości autora. Szczerze mówiąc sam T. E. Lawrence nigdy nie zamierzał jej publikować w tym kształcie, więc nie należy zbyt mocno brać w niej pod uwagę braków warsztatowych. Kolejny wzrost badań nad zamkami krzyżowców nastąpił po powstaniu francuskiego terytorium mandatowego w Syrii (1921 rok). Decyzja ta doprowadziła do ustanowienia francuskiej administracji na terenie Syrii i Libanu w połączeniu z instytucjami dla badań nad dawnymi czasami. Dodatkowo, pozwalało to archeologom liczyć na wsparcie rządowe, łącznie z zapasami, sprzętem i zdjęciami lotniczymi. Okres istnienia mandatu, nie był być może najszczęśliwszym pod względem politycznym, lecz zapisał się nieporównywalnym wysypem badań archeologicznych, między innymi wykopaliskami w Ugarycie i Byblos, aerofotogrametrycznymi badaniami rzymskiego limes pustynnego, przeprowadzonego przez P. A. Poidebarda czy wreszcie studium nad antycznymi wioskami położonymi na wapiennych płaskowyżach północy, autorstwa G. Tchalenki. Badania nad krucjatami również zyskały na tej sytuacji, zwłaszcza że obecność ,,Franków" w tym regionie w XII i XIII wieku mogła niejako legitymizować władzę francuską w trakcie dwudziestolecia międzywojennego. Całej tej aktywności przewodniczył pupil C. Clermonta-Ganneau, René Dussaud (1868-1958). Mając sylwetkę i maniery staroświeckiego francuskiego naukowca z krótko przyciętymi włosami, wąsami w szczoteczkę i oprawionymi w złoto okularami typu pince-nez, R. Dussaud rozpoczął swoją karierę jako inżynier, lecz po wizycie w Smyrnie uległ fascynacji starożytnościami Lewantu. Wielokrotnie podróżował do Syrii przed ,,wielką wojną", po czym wrócił do Paryża, gdzie ostatecznie objął posadę kierownika Działu Starożytności Orientalnej w Luwrze. Na tym stanowisku cyklicznie zachęcał do organizowania ekspedycji badawczych na Bliski Wschód, a w 1920 roku został jednym z założycieli periodyku Syria, w którym opublikowano wiele rezultatów przedsięwziętych wypraw. W 1927 roku, ukazała się jego praca Topographie historique de la Syrie antique et médiévale26, mająca fundamentalne znaczenie dla geografii historycznej samego regionu. Pierwsza ważniejsza publikacja zabytków epoki krucjat była bezpośrednim wynikiem tych patriotycznych wpływów. Jak zapisał P. Deschamps ,,wojna z lat 1914-1918 przywiodła naszych żołnierzy do tych ziem, gdzie wielu dobrych Francuzów walczyło już wcześniej". W tym duchu pierwszy komisarz Syrii i Libanu, generał Henri J. E. Gouraud zaprosił Camille Enlarta (1862-1927) w celu spisania budowli pozostawionych przez krzyżowców. Wybrany specjalista z pewnością posiadał właściw