Ebook 1700-1870. Oblężone imperium mobi,epub

od armii najemniczych do narodowo-poborowych stanowiło powszechny kłopot ery przednowoczesnej, a w warunkach osmańskich okazywało się jeszcze trudniejsze. W latach 1700-1830 tamtejszy system militarny czerpał głównie z zasobów muzułmańskich i peryferyjnych (nomadów, górali, plemion), a nie ludności miejskiej. Pierwsze próby reform sułtanowie wzorowali na Napoleonie czy Piotrze Wielkim. W połowie XIX wieku reformy Abdülmecida I (1839-1861) wykorzystywały doświadczenia współczesnych: carów Mikołaja I i Aleksandra II, Napoleona III czy Franciszka Józefa z Metternichem w Austrii. Osmanowie ledwie zaczynali tworzyć lojalne narzędzie społeczne (Nizamiye), które zmonopolizowałoby przymus w państwie, gdy w roku 1848 absolutystami Europy wstrząsnął rewolucyjny nacjonalizm i konstytucjonalizm. Nowe tożsamości etniczno-religijne przedostawały się do imperium osmańskiego, znajdując tu urodzajny grunt wśród rozczarowanych, uciskanych społeczności niemuzułmańskich i rywalizując z ,,osmanizmem" epoki tanzimatu (1839-1876), co doprowadziło do autorytaryzmu sułtana Abdülhamida II (1876-1908). Okres 1760-1830, zwrotny moment dziejów świata, to najważniejsza część tej pracy, choć zarazem brakuje tu wielu szczegółów osmańskiego rozwoju militarnego. Dynastia walczyła wtedy o przetrwanie, nie mając czasu na wprowadzanie liberalizmu czy konstytucji. Reforma, zwana powszechnie po turecku islah, dotyczyła w równym stopniu ulepszenia czy usunięcia wad systemu militarnego, co ,,osmanizmu". Kształt późnego imperium wynikał z konieczności uzyskania środków prowadzenia wojny o przetrwanie i obronę. Pod koniec XVIII stulecia walka wymagała znacznych zmian imperialnych założeń, by przekonać liczną ludność niemuzułmańską do uznania władzy Osmanów. Szczególnie pouczająca jest tu walka o zwierzchność nad Mołdawią i Wołoszczyzną. System osmański zwalczał tworzenie bogatych, opozycyjnych względem niego elit na kilka sposobów. Mimo to prowincjonalni dostojnicy odgrywali ogromną rolę w sukcesach czy porażkach wojen po roku 1750. Konfiskata majątków czy (rzadziej) funduszy dobroczynnych leżała w możliwościach sułtana, który często z nich korzystał, ale wojna bogaciła potężne elity lokalne, na przełomie XVIII i XIX wieku zarazem rywalizujące i współpracujące z państwem. Komisje dostojników oraz sędziów odpowiadały za dostarczanie żołnierzy, ziarna, wozów, koni, wypiekanie i transport sucharów, utrzymywanie miejsc postoju (szczególnie w drodze armii na front); stosunki centrum z peryferiami regulowało mnóstwo zobowiązań kontraktowych. Lojalność względem systemu trwała nawet wśród rozpowszechnionej korupcji czy nadużywania przywilejów podatkowych. Miejscowe społeczności płaciły za to znaczną cenę - istnieje wiele relacji o opuszczonych ziemiach, wzroście bandytyzmu i spadku liczby mieszkańców, choć wiele obszarów imperium nie znajdowało się w strefach wojen. Bilans zysków i strat ludności to problem, który należy uwzględnić. Zarys narracji Mówiąc krótko, praca ta wykorzystuje perspektywę integracyjną oraz porównawczą, próbując wprowadzić imperium do historiografii Europy i Morza Śródziemnego. Wprowadzi też pewne podstawy opisu strony osmańskiej w zakresie mobilizacji, logistyki, finansowania, haseł ideologii oraz wpływu wyborów i żądań militarnych na grupy społeczne, znajdujące się pod hegemonią Osmanów. Każda opowieść o kampanii lat 1700-1870 będzie zawierać krótki opis jej tła, przyczyn, przebiegu oraz zakończenia, ważniejszych bitew, traktatów i ich geopolitycznych następstw. Co ważniejsze, pojawią się też oceny militarnej mobilizacji Osmanów, finansowania, zaopatrzenia, dowodzenia oraz strategii, omówienie ciągłości i zmian, a także formacji alternatywnych do przestarzałych, niesfornych oddziałów janczarskich. Transformację centrum (szczególnie w latach 1792-1830) opisywano często, choć z niewielkim zrozumieniem. Powoli opracowuje się wiele dokumentów, istotnych dla spraw, które wyjaśniano dotąd tylko pobieżnie. Wiemy jednak z pewnością, że pod koniec okresu omawianego w tej książce osmańska biurokracja i wojsko poznawały zachodnie systemy organizacji oraz języki, tworząc nowe elity, mające oczekiwania co do narodu i konstytucji. Część moich badań dotyczy składu owych elit oraz powodów ich przywiązania do programu reform. Praca ta zajmuje się przede wszystkim wojną nad Dunajem, na Krymie i Kaukazie w latach 1700-1870. Osmanowie stawiali równocześnie czoła armiom rozmaitej jakości na granicy irańskiej czy południowej, najwięcej uwagi poświęcali jednak linii twierdz naddunajskich. Lekceważenie innych ,,granic" (jeśli uznać Wielką Syrię za ,,granicę" w sensie militarnym) miało wiele ich kosztować - gdy np. w 20. latach XVIII wieku upadło zawsze słabe władztwo Safawidów czy Muhammad Ali