Ebook Biegański Stereotyp Polaka bydlaka w stosunkach polsko-żydowskich i amerykańskiej kulturze popularnej mobi,epub

nty, które podkreślają różnice pomiędzy prototypowymi przykładami i bliskimi kategoriami. Jako prototypowy przykład owocu wybieramy owoce słodkie, ponieważ wyraźniej odróżniają one owoce od warzyw niż owoce niesłodkie, jak dynia czy pomidor. Efekt prototypowości lub prototypowe błędy występują wówczas, kiedy jedna cecha przedstawiciela grupy - przykładowo: składanie jaj przez ptaki - jest przyjmowana jako konieczna i wystarczająca, aby skategoryzować obiekt. A przecież gady składające jaja ptakami nie są. Lakoff upowszechnił idee Rosch. Jeden z recenzentów jego książki, Owen Flanagan, porównał go do francuskiego filozofa Michela Foucaulta (1926-1984). Ten ostatni stworzył pojęcie heterotopii. Flanagan zdefiniował heterotopię jako miejsce, w którym niejednorodne elementy jednoczą się, bo nasze podziały klasyfikacyjne nie są w stanie nadążyć za rzeczywistością, a popularne nazwy tracą swoją [...] moc. I dodawał: Wszyscy żyjemy w heterotopiach. Przynajmniej z punktu widzenia kogoś z zewnątrz [...] to, co wewnątrz wydaje się uporządkowanym, jasnym, racjonalnym, ideowym systemem odpowiadającym realnemu światu, z zewnątrz przestaje tak wyglądać (Flanagan 344). Flanagan wskazał na tytuł książki Lakoffa jako potwierdzenie swojej tezy, że z punktu widzenia kogoś, kto nie kategoryzuje w sposób podobny do nas, wszyscy żyjemy w heterotopiach. W systemie klasyfikacji istotnym dla ludu Dyirbalów w Australii - kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne są nierozerwalnie złączone. Ludzie z zewnątrz tego iunctim nie widzą. Lakoff uważał, że ludzie klasyfikują zgodnie z wyidealizowanymi kognitywnymi modelami, oferującymi organizację zasad, które mają wpływ na naszą kategoryzację obiektów i zapoczątkowują prototypowe oceny. Jeden z typów wyidealizowanych modeli kognitywnych - metonimiczny, może być ujmowany jako ten, w którym pojedynczy element kategorii zastępuje całość. Efektem są oceny wartościujące. Jeśli słowo matka kojarzone jest w modelu metonimicznym z gospodynią domową, pracująca zawodowo matka może być oceniona jako gorsza (Gibbs 272). Lakoff twierdził, że wiedza jest uosabiana. Zrozumienie osoby, która przetwarza cząstki wiedzy, jest niezbędne dla zrozumienia owej wiedzy. Aby zrozumieć stereotyp Polaka jako Biegańskiego, należy nie tylko wziąć pod uwagę wiedzę o Polakach, ale również informację o uosobieniu, jak wyraziłby to Lakoff, człowieka, który posługiwałby się tym stereotypem. Stereotypy pojawiają się wówczas, kiedy bezpodstawne wnioski wyciągane są z ewidentnych faktów. Wnioski takie są skutkiem ograniczonej perspektywy. Dla polskiego chłopa, który postrzegał Żyda jedynie jako właściciela szynku lub zarządcę nieruchomości, czyli kogoś, kto albo nakłaniał do picia, a następnie wystawiał zrujnowanym pijanym Polakom bardzo wysokie rachunki za alkohol, albo zmuszał zdesperowanych chłopów pańszczyźnianych do wyrabiania norm zbożowych, będzie on wyłącznie zachłannym sprzedawcą wódki lub ciemiężcą. Dla Żyda, który z obcowania z polskim chłopem będzie pamiętał jedynie pijaństwo i harówkę w polu, niczym wół, Polak będzie zdziczałym pijaczyną. Polak nie dostrzeże w Żydzie troskliwego rodzica lub człowieka zastraszonego przez polskiego magnata, domagającego się od niego, aby wycisnął z chłopów wszystko, co tylko można. Żyd nie zobaczy entuzjazmu, hojności i kreatywności, jakie chłop wykaże wobec swoich pobratymców. Kolejny problem pojawi się, kiedy system ocen właściwy jednemu stylowi życia - oparty na jednej tylko perspektywie - zastosuje się do stylu zupełnie innego. Chłop nigdy nie będzie uchodził za inteligentnego w oczach lekarza, prawnika czy dziennikarza, nie w taki sposób, w jaki inteligentny jest lekarz, prawnik czy dziennikarz. Mający formalne wykształcenie obserwator z miasta, który przy ocenie niepiśmiennego chłopa przyjmnie swoją hierarchię wartości, uzna, że chłop jest głupi. Z kolei każde odniesienie zasobu wiedzy chłopa do mieszkańca miasta sprawi, że ten drugi wyjdzie na głupca. Tekla Hanczarek, Polka wywieziona podczas II wojny światowej na roboty przymusowe do Niemiec, rozumiała, że sposób oceniania inteligencji przez elity społeczne nie jest jedynym. Poeta John Guzlowski napisał o niej: Zrozumiała, że nie przeżyjesz zimy, jeśli nie umiesz posługiwać się rękoma, nawet jeśli przeżyłeś jesień (Guzlowski 11). Chłopi potrafili zmusić ziemię, by dawała im pożywienie. Z delikatnych kwiatów, lnu, traw czy konopi umieli robić ubrania. Przetrwali poniżenie, wyzysk i krwawe najazdy - od Tatarów po Niemców. To dzięki tradycji mówionej, a nie pisanej, za sprawą pamięci przetrwały ich mity. Chłopi wypracowali strategie, które zapewniały im przeżycie w nieustannie ciężkich warunkach. Jedną z nich było udawanie głupoty. Tekla nauczyła swojego syna,