Ebook Bizancjum ok. 500-1024 mobi,epub

�ości, albo braku ciągłości tych instytucji od czasów późnego Cesarstwa Rzymskiego po czasy cesarstwa średniowiecznego3. Mapa 12b. Cesarstwo Bizantyjskie w VIII i IX wieku - najważniejsze miasta w Azji Mniejszej Ponadto ten okres w dziejach Bizancjum jest do tego stopnia przysłonięty przez cień, jaki rzucają sprawy religijne, że bierze on swoją nazwę od doktryny religijnej cesarstwa, jaką było obrazoburstwo, a nie od dynastii izauryjskiej, czy amoryjskiej, które wtedy panowały. Żródła są więc nie tylko rzadkie, ale i zdecydowanie stronnicze; z wyjątkiem dokumentów o charakterze prawniczym czy administracyjnym, wszystkie pozostałe źródła są dziełem wrogów ikonoklazmu, ikonodulów, którzy byli wszyscy pochodzenia albo duchownego albo klasztorno-monastycznego. Ukazują one obraz czasów, w których kwestie religijne przysłaniają wszystkie pozostałe, a cesarze z dynastii izauryjskiej Leon III (717-741) i Konstantyn V (741-775), którzy zainicjowali i przewodzili obrazoburstwu, podlegają automatycznie potępieniu pamięci (damnatio memoriae)4. Do naszych czasów nie zachował się żaden tekst przemawiający za argumentacją Izauryjczyków, wszystkie ich potępiają i dlatego też nasze informacje o nich są bardzo ograniczone i wrogie. Sprawia to, że VIII wiek jest okresem nie tylko niemal pozbawionym faktów dziejowych, ale wręcz odpychającym; nic pozytywnego nie mogło się wtedy najprawdopodobniej wydarzyć. Chociaż obrona męża Teodory, Teofila, pomogła złagodzić damnatio memoriae rzucone na cesarzy dynastii amoryjskiej Michała II (820-829) i Teofila (829-842) z powodu ich obrazoburstwa, niemniej jednak źródła - a wszystkie one były napisane za panowania ich następców, Macedończyków - są wysoce krytyczne wobec tych cesarzy tylko dlatego, że byli poprzednikami cesarza Bazylego I. To przedstawienie ich w negatywnym świetle miało trwały skutek w piśmiennictwie historycznym tego okresu, szczególnie dotyczącym VIII wieku; i tak na przykład znaleziska archeologiczne z tych ciemnych wieków były aż do niedawna datowane albo na VII, albo na IX wiek, przesadnie zaniżając stan niedostatku źródeł dla tego okresu. Ważniejszy był jednakże obraz tego okresu przedstawiony w opracowaniach z dziedziny historii Kościoła. Okres ten był tam ukazywany, niejako z zasady, jako okres prześladowania Kościoła oddającego cześć ikonom ze strony heretyckich imperatorów i dzielnej obrony tej instytucji przez mnichów i patriarchów. Jednak współczesna historiografia nie ma podstaw do kwestionowania ani tej prezentacji, ani też periodyzacji, którą ona narzuca. ,,Ikonoklazm" (730-843) został podzielony na dwa okresy: pierwszy (730-787) pokrywa się głównie z panowaniem dynastii izauryjskiej i drugi (815-843) obejmujący okres panowania cesarza Leona V (813-820) i jego następców z dynastii amoryjskiej, rozdzielone przerwą, w czasie której na krótko zapanowali ikonodule, i która się rozpoczęła od obrad drugiego powszechnego soboru nicejskiego w 787 roku. Chociaż tak sztywny podział mógłby zostać zakwestionowany ze względu na to, że narzuca religijne ramy okresowi charakteryzującemu się głównie walką o przetrwanie z wrogami, którzy zagrażali samemu istnieniu cesarstwa, to jest on niemniej jednak zgodny z przebiegiem i kierunkiem wydarzeń. Na tle długoterminowych reform strukturalnych polityki wewnętrznej można tak naprawdę wyróżnić trzy różne epoki: pierwsza z nich, za panowania wielkich Izauryjczyków, cesarzy Leona III i Konstantyna V, była okresem przemocy, a cesarstwo zostało uratowane; druga, za panowania cesarzowej Ireny i jej następców, była czasem, kiedy korzyści uzyskane we wcześniejszym okresie zmalały, a wojna rozlała się szeroko; i w końcu na początku IX wieku pojawiła się kolejna epoka przywracania pomyślności, kiedy oddaliło się widmo wojny. Równocześnie sytuacja geopolityczna cesarstwa zupełnie się zmieniła. Podczas gdy pod koniec VII wieku cesarstwo mogło nadal, chociaż z trudnością, rościć sobie pretensje do uniwersalności, to w połowie IX wieku stało się jedynie państwem śródziemnomorsko-bałkańskim. Przez cały ten okres ci, których my nazywamy Bizantyjczykami, w dalszym ciągu nazywali siebie Rzymianami, natomiast inni zaczęli już nazywać ich Grekami5. Trzęsienie ziemi, zaraza i nieustająca wojna Wiek VIII był nie tylko wiekiem ciemności, ale również okresem przeciwności, kiedy człowiek i natura spiskowały, aby doprowadzić cesarstwo do niemal całkowitego unicestwienia. W połowie tego wieku Konstantynopol i jego okolice położone w głębi kraju dotknęła seria klęsk żywiołowych. 26 października 740 roku trzęsienie ziemi zburzyło mury stołecznego miasta. Zaraza, która od czasów Justyniana nękała cesarstwo, powróciła po raz kolejny; z terenów Mezopotamii, przez Sycylię i Peloponez epidemia dotarła do stolicy cesarstwa w 747