Ebook Chwile oderwane mobi,epub

, takie jakie jest, pozostaje snem, zasłoną, ciemnym lustrem i nie mogą pogodzić się z tym, że nigdy nie pojmą, czym było naprawdę". Takim człowiekiem jest autor, takim człowiekiem jest również ten idealny czytelnik, który podzieli jego oczekiwanie przemiany. Otóż ja nim nie jestem. Niestosowne to wyznanie ze strony ,,krytyka", który nawet udając skromnisia, przemawia zwykle z niewidzialnej katedry, własne bóle, tęsknoty i pożądania pozostawiając na boku. Ale pisząc o tej książce, ,,dziecinnej i dorosłej, wzniosłej i przyziemnej", jak ją określa sam autor, bardziej niż kiedykolwiek pragnę uniknąć przyprawienia sobie ,,gęby krytyka". Myślę, że gdybym był wierzący, to na sposób Miłosza. Wstydzę się dziś, że długo byłem ateistą nie tylko antyklerykalnym, antyreligijnym nawet, że odczuwałem nad wierzącymi naiwne poczucie wyższości. Mam nadzieję, że stałem się z biegiem lat tym ,,ateistą prawdziwym", o którym pisze Miłosz, że religia winna być dla niego ,,godnym podziwu tworem ludzkiej wyobraźni" (choć wątpię, by była, jak dalej sądzi Miłosz, ,,skutecznym środkiem łagodzącym dotkliwość życia i śmierci"). O posoborowych przemianach podzielam zdanie Miłosza, pamiętając jednak odpowiedź francuskiego arcybiskupa, któremu kiedyś u wspólnych przyjaciół wyrażałem swe żale na Vaticanum II: ,,Gdybym był, jak pan, ateistą, sądziłbym oczywiście tak samo. Ale wierzę w Ducha Świętego". Nie ośmieliłbym się zatem pisać tego artykułu, gdyby granice Miłoszowej Ziemi Ulro wyznaczone były tylko w kategoriach wiary. Z pomocą przychodzi mi tu właśnie drugi nurt książki, który określiłbym jako medytację o źródłach wyobraźni, jej roli w życiu indywidualnym i zbiorowym oraz groźbie jej wyjałowienia. Na ten drugi nurt jestem od dziecka niezmiernie uczulony; związany on jest ze wszystkim, co ma dla mnie centralne znaczenie. Dodam nawiasem, że jedyni współcześni, których tak czy inaczej wprowadza Miłosz dla uzasadnienia swego wywodu - Witold Gombrowicz i Jacques Monod - byli mi obaj bliscy, choć nie mogę porównać związków wdzięczności i sympatii, jakie łączyły mnie z francuskim uczonym, z fascynacją, jaką wywierał na mnie autor Ferdydurke, jeszcze zanim go poznałem. Jak na jedną książkę sporo tu ,,zbiegów okoliczności". Skorzystam z tego, że mi się nawinęły pod pióro, żeby już tu zaznaczyć, że rola rzekomych przypadków w moim życiu była ogromna od dziecka, innymi słowy, że jestem gorliwym ich tropicielem. Moi polscy koledzy z Uniwersytetu Saint Andrews pamiętają jeszcze może moje pijane rojenia na temat the Jeleński theory of coincidence, a dopiero dziesięć lat później poznałem surrealistów i ich ,,odkrycia" w tej dziedzinie. Czytelnik już się chyba domyśla, że nie znajdzie tu ,,krytyki" Ziemi Ulro, a raczej echo Miłoszowej metody, łączącej przeżyte z przeczytanym, bez jego - rzecz jasna - maestrii. 3. W swej świetnej przedmowie Józef Sadzik słusznie wskazuje, że konstrukcją centralną Ziemi Ulro ,,jest pytanie: co się stało z kulturą europejską w jej <>, kiedy to rozchodziły się drogi wspólnego dziedzictwa - żywej prawdy ludzkiej i zimnych obiektywnych praw nauk ścisłych". Zapewne taki dział wód istnieje, nie darmo wziął Miłosz Wiek Oświecenia jako granicę pomiędzy dwoma obrazami kosmosu. Ale sam Miłosz przyznaje, że ,,teologia Kościołów już w XIII wieku poniosła porażkę", i sięga do pism nieortodoksyjnych, aby znaleźć godnych obrońców obozu Boga-Człowieka przeciw obozowi Człowieka-Boga. Blake równie nienawidził purytańskiego moralizmu współczesnych mu chrześcijan jak redukcyjnej nauki, wszystko wówczas sprowadzającej do stosunków ilościowych. I jednemu, i drugiemu przeciwstawiał ,,Twórczą Wyobraźnię". Wspomniałem już, że spotkawszy się z poezją Blakea niemal czterdzieści lat temu, doznałem olśnienia, a uważałem się przecież wówczas za wojującego ateistę. Nie zauważyłem wprost tego, ,,co mu jest najdroższe", co dopiero po przeczytaniu Ziemi Ulro rozumiem. W poezji Blakea byłem głównie wrażliwy na jego podejście do percepcji. Blake widział ciało ludzkie w formie jaskini oświetlonej pięcioma oknami naszych zmysłów: ,,Gdyby oczyścić bramy percepcji - pisał - wszystkie rzeczy ukazałyby się człowiekowi takie, jakimi są: nieskończone. Gdyż człowiek sam się zamurował do tego stopnia, że widzi wszystkie rzeczy jedynie poprzez wąskie szczeliny swej jaskini". Od Blakea właśnie zapożyczył Aldous Huxley tytuł swej słynnej książki The Doors of Perception, w której opisuje wpływ na struktury percepcji niektórych narkotyków, metod mistyczno-medytacyjnych, a również pewnych schorzeń umysłowych. Nie staram się tu, jak kalifornijscy synkretyści, którzy mi są równie obcy jak Miłoszowi, przetworzyć Blakea w jakiegoś zachodniego g