Ebook Dekada przełomu. Polska lewica opozycyjna 1968-1980 mobi,epub

stępnych latach Józef Piłsudski, przyszły marszałek Polski. Stąd ogromna łatwość, z jaką piłsudczycy wysiedli później z czerwonego tramwaju54. Tomasz Zarycki twierdzi, że w historii polskiej inteligencji kluczowy był 1918 rok: to właśnie w tym czasie ,,myślące elity" miały uzyskać dominującą pozycję w polskim społeczeństwie. Na ten uprzywilejowany status - przekonuje Zarycki - inteligencja ciężko pracowała przez poprzedzające odzyskanie niepodległości dziesięciolecia55. Przedstawione powyżej postawy wzorcowe czy tendencje obserwowane w środowiskach pozytywistycznych ,,postępowców" czy niepodległościowo-socjalistycznych ,,radykałów" interesowały nas właśnie jako ważne elementy składowe żmudnego i powolnego procesu budowania inteligenckiej hegemonii. Przywoływana już Micińska relacjonuje treść apelu Do inteligencji polskiej (z 1918 roku) Wacława Sieroszewskiego, polskiego literata, działacza niepodległościowego związanego z ruchem socjalistycznym, od początku osoby z ideowego kręgu Piłsudskiego, w trakcie I wojny światowej bojownika Legionów Polskich. W apelu mowa jest o odradzaniu się niepodległej Polski: Dla inteligencji polskiej był to moment triumfu: oto zrealizował się wielki ideał, głoszony przez nią od przeszło stulecia, i to zrealizował się w znacznej mierze dzięki jej wysiłkom, dzięki ofierze jej myśli, pracy i krwi. W nowej Polsce to jej więc powinna przypaść rola najważniejsza, rola przewodnika całego narodu, siły zwierzchniej, która będzie służyć, ale i władać, będzie podsycać zapał i koić spory, będzie bezustannie pracować dla dobra odzyskanej ojczyzny, ale doczeka się wreszcie zasłużonego uznania56. Można przypuszczać, że u zarania niepodległej Polski - komentuje treść apelu Micińska - podobne przeświadczenia podzielało wielu przedstawicieli polskiej inteligencji57. Po Marcu 68 najważniejsi przedstawiciele opozycyjnej lewicy, również ci o rewizjonistycznych korzeniach - szukając historycznych inspiracji, a także określając swoje nowe rodowody ideowe - odwoływali się do inteligenckiego dziedzictwa końca XIX i początków XX wieku. Szczególnie sytuacja w zaborze rosyjskim - brak państwowej suwerenności, represyjna polityka caratu, nasilająca się rusyfikacja czy cenzura prewencyjna - wydawała się stanowić podatny grunt do szukania historycznych analogii. Lata siedemdziesiąte to w środowiskach polskiej inteligencji powszechny wręcz zwrot ku tradycji i wzorcom elit z zaboru rosyjskiego. Znamienny jest na przykład fakt, że organizowane od 1977 roku przez opozycję wykłady w prywatnych mieszkaniach przybrały historyczną nazwę ,,Uniwersytetu Latającego", nawiązującą do słynnej nieformalnej instytucji oświatowej z Kongresówki przełomu wieków. Również Towarzystwo Kursów Naukowych - niezależne stowarzyszenie edukacyjne powstałe w 1978 roku - w oczywisty sposób sięgało tradycji elit z początku XX wieku. W latach siedemdziesiątych w działalność oświatową angażowali się także ludzie, którzy w poprzedniej dekadzie związani byli ze środowiskami radykalnej lewicy - Kuroń i Michnik prowadzili nieformalne wykłady w prywatnych mieszkaniach, obydwaj też znaleźli się w grupie członków KSS ,,KOR", która sygnowała deklarację powstania TKN. W interesujących nas środowiskach najczęściej artykułowanym punktem odniesienia stał się jednak dorobek polskiego socjalizmu niepodległościowego. Dla Kuronia, wychowanego w domu, w którym bardzo silne były tradycje Polskiej Partii Socjalistycznej, to właśnie przede wszystkim ideały PPS - jak sam je streszczał: niepodległość, demokracja, socjalizm - wydawały się po Marcu 68 najważniejszym ideowym drogowskazem58. W jeszcze większym stopniu niż Kuroń do tradycji niepodległościowego socjalizmu i PPS nawiązywał Michnik. Jak zobaczymy w rozdziale trzecim, w jego przypadku najważniejszą historyczną inspiracją stał się Józef Piłsudski z wczesnego, niepodległościowo-socjalistycznego okresu swojej działalności. Zjawisko sięgania do tradycji PPS miało jednak dużo szerszy zasięg. Również powstały w 1976 roku Komitet Obrony Robotników - którego wielu członków i członkiń wywodziło się z niepodległościowego nurtu polskiego socjalizmu i w przeszłości działało w PPS - wydawał się jako całość grawitować w stronę tych samych tradycji co Michnik i Kuroń. Wspomnijmy, że założony w 1977 roku przez grupę młodych współpracowników KOR-u dwutygodnik ,,Robotnik" świadomie nawiązywał nazwą do pisma historycznie związanego z Polską Partią Socjalistyczną, którego drugim redaktorem naczelnym był Piłsudski59. Chodzi jednak o coś więcej niż umyślne nawiązania, deklaracje ideowego powinowactwa czy podejmowanie analogicznych działań. Jak zobaczymy, temu w pełni uświadomionemu poczuciu kontynuacji dzieła elit z przełomu XIX i XX wieku towarzyszy