Ebook Długi romans z muzą Klio mobi,epub

z gar­bar­ni i ole­jar­ni) ist­nia­ły w mia­stecz­ku. Mało kto wie, że w Ka­łu­szy­nie miesz­ka­li ra­bi­ni cie­szą­cy się póź­niej sła­wą w spo­łe­czeń­stwie ży­dow­skim. Naj­wy­bit­niej­szym z nich był Meir Sza­lom Ra­bi­no­wicz, ra­bin w la­tach 1896-1902, któ­ry za­sły­nął z za­ło­żo­nej przez nie­go szko­ły ra­bi­nac­kiej. Po­nad­to wy­dał parę zbio­rów po­ezji oraz kil­ka po­wie­ści, jak rów­nież swo­je wspo­mnie­nia. W Ka­łu­szy­nie dzia­ła­ło tak­że paru uta­len­to­wa­nych mu­zy­ków oraz po­etów tej­że na­ro­do­wo­ści. Chy­ba nie naj­gor­szych, sko­ro tra­fi­li póź­niej do en­cy­klo­pe­dii, słow­ni­ków bio­gra­ficz­nych i an­to­lo­gii. W czę­sto wzna­wia­nej En­cy­klo­pe­dii sta­ro­pol­skiej Zyg­mun­ta Glo­ge­ra pod ha­słem ,,cym­bał­ki" znaj­du­je­my fo­to­gra­fię Mord­ki Fa­jer­ma­na, ostat­nie­go war­szaw­skie­go cym­ba­li­sty. Uro­dził się on oko­ło roku 1810 w Ka­łu­szy­nie, a po wiel­kim po­ża­rze, któ­ry miał miej­sce w roku 1845, prze­niósł się do War­sza­wy, gdzie zmarł w roku 1880. Fa­jer­man był oj­cem pię­cior­ga dzie­ci, któ­re utrzy­my­wał ze swe­go mu­zy­ko­wa­nia, i czuł się bar­dzo dum­ny, kie­dy go po­rów­ny­wa­no do Jan­kie­la z Pana Ta­de­usza. Słu­chał go Glo­ger, kie­dy tuż przed po­wsta­niem stycz­nio­wym był na stan­cji w War­sza­wie (prze­by­wał tam w la­tach 1858-1861). ,,Za­chwy­cał grą i świet­nym wy­ko­naw­stwem pol­skich tań­ców, ma­zur­ków, po­lo­ne­zów (...). Cie­szył się uzna­niem i po­pu­lar­no­ścią tak­że wśród in­te­li­gen­cji i za­wo­do­wych mu­zy­ków"11 - za­uwa­ża Ma­rian Fuks. Mu­siał się do­brze za­pi­sać w pa­mię­ci miesz­kań­ców War­sza­wy, sko­ro ,,Ty­go­dnik Ilu­stro­wa­ny" za­mie­ścił jego po­do­bi­znę, a po­pu­lar­ny pu­bli­cy­sta Wa­cław Szy­ma­now­ski po­świę­cił mu tam­że cie­płe wspo­mnie­nie. Z ko­lei w An­to­lo­gii po­ezji ży­dow­skiej, opra­co­wa­nej przez Sa­lo­mo­na Ła­sti­ka, od­naj­du­je­my co naj­mniej dwóch po­etów uro­dzo­nych w Ka­łu­szy­nie. Pierw­szy z nich to Szmul Wul­man (1896-1942), któ­ry w roku 1917 prze­niósł się do War­sza­wy, gdzie wy­dał dwa to­mi­ki po­ezji w ję­zy­ku ji­dysz. Dru­gim był Arie Szam­ri (1907-1978). W roku 1929 wy­je­chał on do Pa­le­sty­ny; w Tel Awi­wie ogło­sił na­stęp­ny tom wier­szy A sztern in feld (Gwiaz­da w polu). Nie znam nie­ste­ty tego ję­zy­ka, trud­no mi więc orzec, czy w twór­czo­ści obu tych po­etów do­cho­dzi­ła do gło­su ich mło­dość spę­dzo­na w Ka­łu­szy­nie. Jak wia­do­mo, na­zwi­ska ży­dow­skie były dość czę­sto two­rzo­ne od miej­sco­wo­ści, z któ­rych się wy­wo­dzi­ły ich ro­dzi­ny (Kra­kow­ski, Po­znań­ski, War­szaw­ski). Być może było tak z uro­dzo­nym w War­sza­wie (w roku 1894) po­etą Jo­ze­fem Lej­zo­rem Ka­łu­szy­ne­rem. Z ko­lei w pierw­szych dniach wrze­śnia 1939 roku, a więc za­nim na­stą­pi­ła nie­mal to­tal­na za­gła­da ka­łu­szyń­skich Ży­dów, w sto­do­le pod Ka­łu­szy­nem po­peł­nił sa­mo­bój­stwo po­eta oraz po­wie­ścio­pi­sarz Szy­mon Ho­roń­czyk (1889-1939). Po­eci za­wsze byli wy­czu­le­ni na Apo­ka­lip­sę... Przed samą chy­ba bi­twą z 11-12 wrze­śnia przez Ka­łu­szyn prze­jeż­dżał Ja­ro­sław Iwasz­kie­wicz, któ­ry miał się spo­tkać z resz­tą to­wa­rzy­stwa w la­sku pod mia­stecz­kiem. ,,W Ka­łu­szy­nie tłok, ciem­ność, ta­bo­ry woj­sko­we, po­mie­sza­ne z wo­za­mi cy­wil­ny­mi" - od­no­to­wał w swo­im dzien­ni­ku au­tor Sła­wy i chwa­ły12. I w wiel­kich, i w ma­łych mia­stach współ­ży­cie Po­la­ków z Ży­da­mi róż­nie się ukła­da­ło. Czas jed­nak oraz no­stal­gia two­rzą czę­sto, wbrew gorz­kiej pa­mię­ci, wy­ide­ali­zo­wa­ny ob­raz prze­szło­ści, do któ­rej chęt­nie się wra­ca. Sam czy­ta­łem list, w któ­rym Ży­dzi z Puł­tu­ska na­zy­wa­li to mia­stecz­ko ,,We­ne­cją Pół­no­cy". Ho­lo­kaust spra­wił, iż dzie­jom ka­łu­szyń­skich Ży­dów zo­stał po­świę­co­ny je­den z roz­dzia­łów książ­ki wy­da­nej w Tel Awi­wie w 1971 roku pod re­dak­cją wspo­mnia­ne­go już Szam­rie­go oraz Na­ta­na Gel­ba­ra (Se­fer Ka­łu­). Do­wia­du­je­my się z niej, iż koła daw­nych ka­łu­szy­nian ist­nia­ły nie tyl­ko w Izra­elu, lecz tak­że w USA, Ar­gen­ty­nie oraz we Fran­cji. Dziś za­pew­ne więk­szość ich człon­ków daw­no nie żyje. Miał to być waż­ny punkt na ma­pie dia­spo­ry, sko­ro w po­waż­nej en­cy­klo­pe­dii