Ebook Dyskursywizowanie Białoszewskiego epub

że wchłonąć pozostałe dyskursy w dowolnych proporcjach. W moim jednak przekonaniu, dyskurs Metaforyczny i I r o n i c z n y są sobie bliskie, dlatego że widzę je oba jako artystyczne. Ironia bowiem to dla mnie - w znaczeniu szerszym niż trop retoryczny (a takie znaczenie ma mieć ,,Metatrop") - ,,ironia romantyczna"112. Wydaje mi się, że można wyróżnić dwa rodzaje ironicznego dyskursu literaturoznawczego - pierwszy sylwiczny (eklektyczny)113, w którym krytyk korzysta z kilku Metatropów, nieco ,,myląc tropy" w toku wywodu, celem spojrzenia na omawiany tekst z kilku stron; oraz drugi, który nazwałbym alegoryczno-114 (lub paraboliczno-) - antyfrastycznym115, co miałoby polegać z grubsza na opowiadaniu jakiejś historii o b o k omawianego tekstu, luźno z nim związanej, ale jednak coś o nim mówiącej (co okazuje się po lekturze całości, stąd antyfraza)116. Ta pierwsza strategia wydaje mi się płodniejsza. Kluczowa w dyskursie naukowym jest opozycja dyskursów Metonimicznego i Ironicznego (oraz Metaforycznego), lub, jak to określa Roger Seamon, ,,nauki o literaturze" i ,,hermeneutyki"117. Przy tym chciałbym sprowadzić to do opozycji pomiędzy ,,radykalnym interpretacjonizmem" (Ironia, hermeneutyka) a ,,interpretacjonizmem opartym na uprawomocnieniu" (Metonimia, hard science), gdzie pierwszy rodzaj myślenia zdany jest ,,tylko na siebie", radykalnie podmiotowy oraz eklektyczny, zaś drugi rodzaj myślenia poszukuje dla swoich procedur ,,umocowania". Na przykład w innym rodzaju dyskursu, dyskursie społecznym, różnic seksualnych. Nie chodzi o sam fakt użycia jakiegoś języka, lecz stosunek do niego - nabożny (redukcjonistyczny, monofoniczny) vs. sceptyczny (ironiczny, polifoniczny). Nie ukrywam, że mam swojego faworyta. Jest nim Ironia118. Uważam, że dla literaturoznawstwa jako praktyki najwięcej daje interpretacjonizm - radośnie korzystający z rozmaitych osiągnięć wypracowanych uprzednio jako Metonimie. Z kwestią wyboru lub realizacji Metatropu w dyskursie krytycznoliterackim wiąże się także kwestia wyboru pozycji, z której się mówi, co nazwę ,,Figurą Autora"119. Także ona jest kreowana przez określone wybory retoryczne. Tylko wstępnie wskazałbym na figury Mistrza, Ucznia, Partnera, Przeciwnika. Mistrz może kreować dyskurs Metonimiczny - wtedy jest Mistrzem Nauki, może też kreować dyskurs synekdochiczny, występując w roli osoby doskonale znającej historię literatury, Mistrz Artysta z kolei potrafi o jakimś tekście pisać zarazem wnikliwie i zajmująco, a wybierając dyskurs Ironiczny mistrzostwo przejawia w zdolności do wieloaspektowego spojrzenia. Na Mistrza może się kreować doświadczony krytyk, stający wobec debiutanta; ale też krytyk, który (słusznie) uważa, że nie lata i nie doświadczenia pisarsko-medialne stanowią o jakości kolejnego tekstu, który to dopiero w rękach Mistrza ukaże się w odpowiedniej perspektywie (choć tejże nie ma), albo też zabierając głos jako Mistrz może krytyk jakiemuś tekstowi pomóc na krytyczno­literackiej giełdzie. Strategia Ucznia z kolei wiąże się z szacunkiem do pisarzy i odpowiedzialnością za krytycznoliterackie słowo. Partner jest kimś pomiędzy Mistrzem i Uczniem. Jeśli chodzi o figurę Przeciwnika, to przypuszczam, że ogranicza się ona do dyskursu Litotetycznego i Ironicznego. Ponieważ dyskurs hermeneutyczny narracyjnie przybiera różne postaci, zacznę od jego postaci c a ł o ś c i o w o - k o ł o w e j. Jest to jedna z prototypowych postaci dyskursu hermeneutycznego, tak w krytyce jak i nauce o literaturze, którą można by określić konceptystycznie jako ś r o d e k z p r o m i e n i a m i. Oczywiście, nie jest to narracyjny chwyt kompozycyjny wyłączny dla dyskursu hermeneutycznego. W zasadzie zazwyczaj w ten sposób pisane są prace, które określam mianem krytyki tematycznej (oczywiście rozszerzając to pojęcie i pozbawiając go historycznie określonego kształtu metodologicznego). Otóż gestalty (środek, promienie, zarys, okrąg) z oddalenia jawią się jako te same - ale inne za nimi stoją metafory kognitywne. Wprowadźmy do tej geometrii strzałki. Otóż w krytyce tematycznej groty strzałek skierowane są na promieniach d o środka. Innymi słowy, droga, jaką się przebywa, jest drogą p o p r o m i e n i u i po to, aby u t w i e r d z i ć c e n t r u m. Rysownik tego gestaltu stawiając środek, już ma gotowe całe koło; gdziekolwiek by się nie znalazł na okręgu, zawsze jest w / dojdzie do środka, przy czym środek ów jest zwykle zaczerpnięty skądsiś. W hermeneutyce groty strzałek na promieniach skierowane są jednocześnie do środka i do linii okręgu, zaznaczając nieustanną wymianę, ruch przybliżeń i oddaleń. Ale, co najistotniejsze, wędrówka nie odbywa się po promieniu, promieniach - lecz p o p o r w a n e j l i n i i o k r ę g u, co oznacza, że jej celem są interpretacje. Oznacza to, że podczas gdy w krytyc