Ebook Ekspostkatolik mobi,epub

ci zgod­nych z na­uką Ko­ścio­ła lub z prak­ty­ką po­boż­no­ścio­wą. I na od­wrót, ak­cep­tu­je­my bez za­strze­żeń wszyst­ko, co za­wie­ra te tre­ści. Pro­blem wów­czas po­le­ga na tym, że li­te­ra­tu­ra (sztu­ka) po­zba­wio­na jest au­to­no­mii, jej war­to­ścio­wa­nie po­le­ga na ba­da­niu zgod­no­ści z dok­try­ną (lub czę­ściej z przy­zwy­cza­je­nia­mi w przed­sta­wia­niu spraw wia­ry, do­ty­czy to ste­reo­ty­pów, ję­zy­ka, form ar­ty­stycz­nych uzna­nych przez tra­dy­cję jako wy­ra­ża­ją­ce tre­ści re­li­gij­ne), nie na po­szu­ki­wa­niu wa­lo­rów es­te­tycz­nych, a zwłasz­cza nie na wy­trą­ca­niu czy­tel­ni­ka (wi­dza, słu­cha­cza) z utrwa­lo­nych sche­ma­tów i wy­obra­żeń re­li­gij­nych. Po dru­gie - moż­na re­li­gij­no­ści po­szu­ki­wać wszę­dzie, rów­nież w tych ob­sza­rach kul­tu­ry, któ­re de­kla­ra­tyw­nie re­li­gij­ne nie są lub na­wet wo­bec re­li­gii na­sta­wio­ne są ne­ga­tyw­nie. Cza­sem ta­kie po­szu­ki­wa­nia po­su­wa­ją się zbyt da­le­ko, bo dzie­łom przy­pi­sy­wa­ne są tre­ści, któ­re są w nich do­strze­ga­ne na siłę. Istot­ne jest jed­nak co in­ne­go - trak­to­wa­nie sztu­ki jako prze­strze­ni dia­lo­gu. Czło­wiek wie­rzą­cy, sko­ro pa­trzy na świat przez pry­zmat wia­ry, tak może po­strze­gać też li­te­ra­tu­rę, film czy te­atr. Może wejść w dia­log z nimi wła­śnie z per­spek­ty­wy re­li­gij­nej. Ob­co­wa­nie ze sztu­ką peł­ni róż­ne funk­cje. Jed­ną z nich jest po­zna­nie świa­ta, a zwłasz­cza dru­gie­go czło­wie­ka. Je­śli na sztu­kę spoj­rzy­my jak na spo­tka­nie z dru­gim, in­nym, bliź­nim, kimś, kogo chce­my po­znać, z kim chce­my na­wią­zać dia­log, to współ­cze­sna sztu­ka daje nam do tego spo­sob­ność. I przez to sta­je się w głęb­szym sen­sie re­li­gij­na, bo od­sła­nia wnę­trza osób, któ­rych w inny spo­sób nig­dy by­śmy nie po­zna­li. Na­wet wte­dy, a może zwłasz­cza wte­dy, gdy uka­zu­je lu­dzi w świa­do­mo­ści po­tocz­nej spy­cha­nych na mar­gi­nes, ta­kich, któ­rych się bo­imy albo któ­rych nie ak­cep­tu­je­my. Pro­fe­sor Krzysz­tof Bie­drzyc­ki w ese­ju Pry­wat­ny Po­lak szu­ka swo­jej toż­sa­mo­ści albo li­te­rac­kie zma­ga­nia ze świa­tem no­wo­cze­snym i po­no­wo­cze­snym. Szkic kry­tycz­ny o li­te­ra­tu­rze naj­now­szej za­uwa­żył, że afir­ma­cja świa­ta wie­dzie wprost ku za­sad­ni­czym py­ta­niom o sens rze­czy­wi­sto­ści. ,,Od­po­wiedź po­zy­tyw­na oczy­wi­ście nie za­wsze musi mieć cha­rak­ter re­li­gij­ny, jed­nak od re­li­gii - w roz­ma­ity spo­sób poj­mo­wa­nej i prze­ży­wa­nej - nie jest od­le­gła. Po­ezja koń­ca XX wie­ku i po­cząt­ku na­stęp­ne­go wy­raź­nie i do­bit­nie za­da­wa­ła py­ta­nia re­li­gij­ne. To­na­cję usta­wił Cze­sław Mi­łosz. To on za­da­wał naj­da­lej się­ga­ją­ce py­ta­nia re­li­gij­ne: o od­po­wie­dzial­ność Boga za zło, o sens świa­ta, o Boga hi­sto­rii, o kon­se­kwen­cje ka­to­li­cy­zmu w my­śli i w ży­ciu. Dwa dzie­ła tego cza­su szcze­gól­nie moc­no po­sta­wi­ły kwe­stie re­li­gij­ne: książ­ka Pie­sek przy­droż­ny oraz po­emat Trak­tat teo­lo­gicz­ny. W obu au­tor do­ko­nu­je roz­ra­chun­ku ze swo­ją wia­rą, przy czym u jego pod­ło­ża tkwi głę­bo­ka świa­do­mość re­li­gij­na, nie za­wsze ści­śle zwią­za­na z do­gma­ta­mi ka­to­lic­ki­mi (...), jed­nak szu­ka­ją­ca swo­je­go miej­sca w Ko­ście­le". Zda­niem Bie­drzyc­kie­go, naj­do­bit­niej w ca­łej swo­jej twór­czo­ści z re­li­gią spie­ra się Ta­de­usz Ró­że­wicz, przy czym jest to spór tak żar­li­wy, iż wła­ści­wie jest wy­ra­zem pa­ra­dok­sal­nej, ne­ga­tyw­nej, apo­fa­tycz­nej teo­lo­gii. Po­dob­nie było u Zbi­gnie­wa Her­ber­ta, gdzie jed­nak spór ten naj­czę­ściej jest bar­dziej zniu­an­so­wa­ny, przy­bie­ra­ją­cy ra­czej cha­rak­ter ba­da­nia gra­nic po­waż­ne­go do­świad­cza­nia re­li­gii. Przy czym nie tyle re­li­gia jest przed­mio­tem roz­wa­ża­nia, ile od­po­wie­dzial­ność Boga za świat - tak w do­brym, gdy do­ko­nu­je się po­etyc­ka epi­fa­nia, jak i w złym, gdy do­zna­wa­ne jest prze­ra­że­nie spo­wo­do­wa­ne cier­pie­niem, śmier­cią, nie­go­dzi­wo­ścią ludz­ką. Nie­ste­ty, Her­bert zo­stał nie­mi­ło­sier­nie upo­li­tycz­nio­ny i za­własz­czo­ny przez pra­wi­cę, a to był przede wszyst­kim skom­pli­ko­wa­ny i nie­jed­no­znacz­ny ar­ty­sta, któ­re­go - nie­ste­ty - mu­si­my na nowo od­kryć. Tren For­t