Ebook Elegijna świadomość romantyków mobi,epub

ra dotyczące rozejścia się w XVIII i XIX wieku wrażliwości gatunkowej (której źródeł szukać trzeba w starożytności) z narastającą tendencją do synkretyzmu w tym zakresie. Podobną diagnozę w odniesieniu do literatury tego samego okresu (zwłaszcza do tekstów Friedricha Schillera oraz Alphonsea de Lamartinea) stawia Jean-Michel Maulpoix, który w szkicu La plaintive élégie podkreśla: ,,Elegia, definiowana zgodnie z kryteriami uwzględniającymi raczej subiektywność niż formę, przestaje być odrębnym gatunkiem i ustępuje miejsca e l e g i j n o ś c i, będącej kategorią, jakością, tonem, stanem duszy lub nastrojem przenikającym do najróżniejszych dzieł"8. Słuszność takiej analizy zjawiska potwierdza także Anna Legeżyńska, która w książce Gest pożegnania. Szkice o poetyckiej świadomości elegijno-ironicznej interpretuje wiersze poetów dwudziestowiecznych. Pod piórem tej autorki powracają uwagi o gatunkowej niejasności elegii, która zastąpiona zostaje przez świadomość elegijną lub po prostu elegijność. Tę ostatnią Legeżyńska definiuje w następujący sposób: ,,Pojęcie elegijności wywodzić trzeba z gatunkowej tradycji elegii, lecz ma ono zakres stosunkowo szeroki, obejmuje gatunki zbliżone (jak tren, pieśń, oda, hymn) lub też dość odległe (piosenka, wiersz miłosny). Elegijność oznacza aurę emocjonalną wiersza, którą buduje temat przemijania i nostalgiczno-melancholijne, a niekiedy depresyjne samopoczucie podmiotu"9. Raz jeszcze okazuje się zatem, że to nie reguły formalne decydują o tym, czy dany tekst uznać możemy za elegię. Istotniejsze są pewne tematy (na przykład śmierć, przemijanie, strata) oraz typ opisywanych emocji czy refleksji (a więc postawa podmiotu lirycznego) niż zgodność z określonym wzorcem metrycznym. Celem tego przeglądu stanowisk badawczych, obejmujących okres od schyłku średniowiecza po czasy najnowsze i dotyczących przede wszystkim literatury polskiej, było nakreślenie głównych tendencji rozwojowych elegii oraz wskazanie na podstawowe kłopoty związane z definicją gatunku. Na tym właśnie tle, jak sądzę, warto rozpatrywać romantyczne zmagania z elegią. Rozdział pierwszy Elegijność romantyczna W szkicu O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej z 1818 roku Kazimierz Brodziński nieustannie przeciwstawia idyllę elegii, przy czym ta pierwsza - wbrew utartym opiniom - wcale nie okazuje się w jego odczuciu istotniejsza. Zdaje się, iż Brodziński uznany został za głównego teoretyka polskiej sielanki1 przede wszystkim z powodu nieprzystającego do treści całej rozprawy zakończenia: ,,Co do ducha poezji naszej, widziemy w niej wszędzie panującą miłość ojczyzny, zapał w uwielbianiu szlachetnych obywatelskich czynów, miarkowanie w uniesieniu, imaginacją swobodną, nie przerażającą, bez fantastycznych wyobrażeń, łagodną tkliwość, prostotę, zbyt małej liczbie tegoczesnych obcych pisarzów właściwą, rolnicze obrazy wiejskości i rodzinnego pożycia, moralność praktycznej filozofii, namiętności nie burzliwe i skromność obyczajów"2. Te i tym podobne deklaracje sprawiły, że autora tekstu O klasyczności i romantyczności zaczęto nazywać obrońcą idylli. Tymczasem rozprawa, z której pochodzą przytoczone słowa, wcale nie pozwala na wyciągnięcie tak jednoznacznych wniosków. Brodziński jest w niej daleki od afirmatywnej postawy wobec sielanki i nawet jeśli usiłuje opisać wyznaczniki jej poetyki oraz kryjący się za nimi światopogląd, nie ukrywa, że mowa o formie nieadekwatnej do rzeczywistości XIX stulecia. Czas zatem położyć kres przekonaniu, jakoby Brodziński był bezkrytycznym obrońcą poezji sielankowej - co tak wyraźnie podkreśla w swej pracy Alina Witkowska, pisząc, iż ,,już w rozprawie O klasyczności i romantyczności zawarte są właściwie wszystkie pozytywne argumenty, które pozwoliły krytykowi uznać sielankę za najbardziej obiecujący gatunek literatury współczesnej"3. Wydaje się, że tego rodzaju opinie wynikają nie tyle z analitycznej lektury pism Brodzińskiego, ile z potrzeby zakwestionowania chyba zbyt ostrych ocen formułowanych pod jego adresem między innymi przez Adama Mickiewicza i Maurycego Mochnackiego. Wystarczy przypomnieć satyryczny obraz jednego z Literatów, który w III części Dziadów wyznaje: Nasz naród się prostotą, gościnnością chlubi, Nasz naród scen okropnych, gwałtownych nie lubi; - Śpiewać, na przykład, wiejskich chłopców zalecanki, Trzody, cienie - Sławianie, my lubim sielanki4. Nietrudno w tych słowach odnaleźć wykrzywiony wizerunek Brodzińskiego jako teoretyka idylli, przede wszystkim zaś - autora Wiesława5. Równie krytyczny był w swych wystąpieniach Mochnacki, który w artykule O krytyce i sielstwie kpił z ,,odgłosu fletni pastuszków i słodkich dźwięków sielskiej fujary", ,,westchnień niewinnie genialnych skotopas�