Ebook Historia armii pruskiej do 1740 roku. Tom 1 mobi,epub

ji. W czasie przeglądów wybierano także dowódców, którzy mieli nauczyć mieszkańców obchodzenia się z bronią. Sporządzone przy tej okazji rejestry popisowe były podstawą do ustalenia liczebności oddziałów wystawianych przez każdą miejscowość. Po zażądaniu przez elektora Jana Jerzego w 1583 roku od miast Nowej i Środkowej Marchii raportów zawierających ,,wykaz zobowiązanych do służby" i przeprowadzeniu w 1599 roku kolejnego przeglądu elektor Joachim Fryderyk ustalił w 1604 roku, że miasta powinny wystawić 4000 ludzi. Podstawą obliczeń była zasada przyjęta na Sejmie okręgowym w Zerbst w 1588 roku przez stany okręgu Górnej Saksonii42, do którego należała Brandenburgia, że na jednego rycerza ma przypadać czterech piechurów. Ponieważ w Marchii wasale musieli wystawić około 1000 konnych, to odpowiednia do nich liczba piechurów wynosiła właśnie 4000 ludzi. Według wykazu z 3 marca 1604 roku miasta miały wystawić: Miejscowość Ludzie Stare Miasto Brandenburg 100 Spandau (100), Treuenbrietzen (60), Rathenow (25), Nauen (30), Beelitz (25), Poczdam (12) 200 252 Berlin i Cölln włącznie z okolicznymi małymi miastami Bernau, Neustadt, Eberswalde, Straussberg, Wrietzen, Mittenwalde, Trebbin, Köpenick, Bötzow, Liebenwalde, Oderberg 600 Frankfurt n. Odrą wraz z wioskami Drossen, Münchberg i Reppen 100 Prenzlau (100), Templin (25), Neu-Angermünde (30), Strassburg (13) 168 Neu-Ruppin (108), Gransee (40), Wusterhausen (25) 173 Stendal i pozostałe miasta Starej Marchii 1000 miasta w okręgu Prignitz: Perleberg, Pritzwalk, Kyritz, Havelberg, Lenzen 200 Wittstock (40), Fürstenwalde (50), Ziesar (10) 100 W sumie: 2893 Ponadto z Nowej Marchii: ,,45 żołnierzy z Kostrzyna, 100 z miasteczka Dębno, 30 z Mieszkowic, 8 z Morynia, 3 z Cedyni, 55 z Chojna, 35 z Trzcińska, 55 z Myśliborza, 35 z Lipian, 44 z Barlinka, 80 z Choszczna, 38 z Drawska Pomorskiego, 35 ze Świdwina, 45 z Dobiegniewa, 10 z Drezdenka, 50 ze Strzelec Krajeńskich, 90 z Gorzowa Wielkopolskiego, 40 z Sulęcina, 85 z Sulechowa, 90 z Krosna Odrzańskiego, 50 z Lubska, 90 z Cottbus, 10 z miasteczka Peitz, 55 z Beeskow, 17 ze Storkow - łącznie: 1107. Tym samym piechota z całej Marchii i elektoratu Brandenburga będzie liczyć 4000 żołnierzy". Później kilkakrotnie sięgano do wykazu z 1604 roku. Zdarzały się jednak wypadki, że powoływano tylko część miejskiej piechoty. Już w 1600 roku zażądano wystawienia tylko ,,co dziesiątego", w 1610 ,,co czwartego", a w 1626 znowu ,,co dziesiątego" człowieka. Przeważnie jednak liczba żądanej z brandenburskich miast piechoty aż do czasów Wielkiego Elektora wynosiła 4000 ludzi. Nie ulega wątpliwości, że mimo wszystkich lustracji i ćwiczeń strzeleckich zdolność bojowa mieszkańców miast, którzy dawniej tak skutecznie stawiali opór rabunkowym napadom szlachty, a we Frankfurcie i Bernau odparli atak husytów43, w wolnych od wojen dziesięcioleciach epoki Reformacji znacznie spadła. Na dodatek funkcjonujące na starych zasadach miejskie kontyngenty, nawet jeśli rzeczywiście składały się z ,,żołnierzy", nie posiadały absolutnie żadnej struktury organizacyjnej. Nie mając wystarczającej liczby odpowiednich dowódców, stałego podziału, jednorodnego uzbrojenia, odpowiedniego wyszkolenia oraz dyscypliny, ustępowały wyćwiczonym oddziałom, chociaż odważnie stawały w polu. * * * W starych rejestrach ciągle jeszcze były wymieniane czterokonne wozy na wyposażenie bojowe, chociaż szyk taborowy już dawno stracił militarne znaczenie. Miasta, kapituły katedr i klasztorów nadal miały obowiązek oddawania ich do dyspozycji. W wykazach wymienieni są ponadto zobowiązani do służby wójtowie z folwarków wasali. Ich konie różniły się jednak od wierzchowców uzbrojonych knechtów i były zwykłymi zwierzętami pociągowymi, których wartość w 1600 roku kancelaria lenna wyceniała na 300-400 talarów. Wyszkolone wierzchowce szlachty kosztowały wówczas ponad 12 000 talarów44. W późniejszych czasach konie oddane do dyspozycji przez miasta i wójtów były wykorzystywane w zaprzęgach artylerii. Ten zwyczaj utrzymał się aż do upadku starego państwa pruskiego45. * * * Wymienione wyżej składowe pospolitego ruszenia, czyli wynikająca ze stosunku lennego służba na koniu wasali i piechota miast, tworzyły siły zbrojne, którymi dysponował elektor około 1600 roku. Nie ulega wątpliwości, że ich wartość bojowa była bardzo niska. W Brandenburgii było jednak wystarczająco dużo ludzi, którzy wędrowali po świecie i doświadczyli w szeregach innych armii rozwoju wojennego rzemiosła, który dokonał się w dobie Reformacji. Żaden książę ani kraj nie decydował się z lekkim sercem na zaangażowanie tej kosztownej i w przypadku złej zapłaty niesubordynowanej ,,soldateski", w której jak napisano w powstałej krótko po 1610 roku notatce, miano ,,w domu pół nieprzyjacie