Ebook Historia literatury łotewskiej i łatgalskiej. Od początków piśmiennictwa do II Atmody (1987-1991), z uwzględnieniem dziejów literatury tworzonej w języku liwskim. Szkice literackie mobi,epub

sze, łot. senlatvieši to jest Łatgalowie (letga?i), Selowie (s??i) Zemgalowie (zemga?i), i częściowo Kurowie2 (kurši) liczące w sumie około 150 tysięcy zajmowały obszar ca 58 tysięcy km2, Litwini wraz Żmudzinami - obliczani na 170 tysięcy głów - obszar w ich posiadaniu mieścił się w rozmiarach zbliżonych do powyższego, zaś plemiona Pruskie - też szacowane na około 170 tysięcy ludzi- obejmowały terytorium w przybliżeniu też 42 tysiące km2. Współcześni Bałtowie zwłaszcza Litwini są bardzo dumni ze swych języków, słusznie utrzymując, że są takie starożytne, skomplikowane, dźwięczne, i starsze od eposów Homera, bardzo bliskie w swej szlachetnej starożytności sakralnemu sanskrytowi. Do Bałtów zaliczamy współczesnych Litwinów i Łotyszy, następnie wybitych lub zniemczonych ostatecznie na początku XVIII wieku Prusów, kolejno złotewszczonych bądź zlitewszczonych w XIV wieku Selów, podobnie jak Kurów i Zemgalów w wieku XVI oraz Jadźwingów, też albo wybitych albo spolszczonych lub zlitewszczonych definitywnie w drugiej połowie XIII wieku. W przeszłości do Prusów zaliczano plemiona: Galindów, Nadrowów, Skaldów, Warmiów, Pogezanów, Natangów, Bartów, Sambów i Pomezanów. Co do Jadźwingów to nawet przypuszczalnych danych: obszaru i liczby ludności nie posiadamy, choć przyjmuje się, że to właśnie Jaćwież w XIII wieku była na drodze ku utworzeniu własnej państwowości. Jadźwingów3 zmasakrowały kolejne najazdy polskie, ruskie, litewskie i krzyżackie. Przyjmuje się rok 1283 jako ostateczną datę, po której Jadźwingowie schodzą z areny dziejów. Zaś rok 1710 to czas, który przyjmuje się jako cezurę, iż wtedy Prusowie znikają, gdyż zostali albo zgermanizowani albo wyniszczeni. Przed podbojem niemieckim gęstość zaludnienia na obszarach łotewskich i estońskich wynosiła 3 osoby na km2, na Litwie nieco więcej bo 4 osoby na 1 km2. Powracając do historii kształtowania się narodu łotewskiego, gdy Niemcy w XIII wieku dokonali podbojów obecnego terytorium Łotwy nazwali go od ugrofińskich Liwów Liwlandią - Livland. Obszar obecnej Łatgalii zdobyli nieco później, stąd do końca XV wieku spotykamy się z nazwą łączną Livonia et Letthia. To żywioł łatgalski jako najbardziej ekspansywny zdominował Liwów, a do końca XVI zasymilował Kurów, Zemgalów i Selów, na północnej rubieży także Estów tworząc podwaliny pod naród łotewski, dając ostatecznie nazwą tak krajowi jak i narodowi. Dzisiejszy język łotewski rozdziela się na 3 dialekty. Oczywiście wszystkie te dialekty rozdzielają się na szereg gwar lokalnych. Te dialekty to - licząc od morza w głąb lądu: pierwszy - nazwany liwońskim, którym posługuje się ludność osiadła wokół Zatoki Ryskiej, inaczej l?biskais - liwski lub jak się przyjęło w językoznawstwie niemieckim: liwoński, którym występuje w północno-zachodniej części Vidzeme i w Kurlandii na północ od Kuldigi, drugi - środkowy - vidus - w centrum kraju, który stał się podstawą języka literackiego i posługuje się nim na co dzień zdecydowana większość Łotyszy, i dialekt czy już język; łatgalski. Te dwa jako pierwsze wymienione noszą nazwę dialektu dolnołotewskiego i są stosunkowo sobie bliskie np. fonetycznie. Trzeci dialekt, który wyraźnie odróżnia się o dwóch omówionych, ten który nas interesuje, to niegdyś zespół gwar Augšzemnieku - inaczej dialektu górnołotewskiego. Oczywiście dialekty dzielą się na gwary lokalne, w dzisiejszej łotewszczyźnie doliczono się więcej niż 300 gwar. To i tak mniej niż w chwili proklamowania Pierwszego Niepodległego Państwa Łotewskiego, w latach 1918-1920 kiedy to doliczono się ponad 600 gwar, do tego gwary środowiskowe, slang uliczny i koszarowy, prawdziwe monstrum lingwistyczne plus opóźnienia cywilizacyjne, brak rodzimej terminologii np. medycznej i naukowej Oczywiście do pewnego czasu można mówić o jednym ,,języku łotewskim", mocno zróżnicowanych na gwary, to dopiero czasy kontrreformacji przynoszą ożywanie i pobudzenie języka łatgalskiego, jako mowy ludu katolickich Polskich Inflant. Obszary Łotwy tylko lenne wobec Rzeczypospolitej jak Kurlandia, i terytoria we władaniu szwedzkim przyjmują religię luterańską i tę drugą formę języka, tę bardziej nasączona germanizmami. Jest to częściowo osobne zagadnienie. Okrutnie dziwne, że my Polacy wciąż tak mało wiemy o tej krainie, dawnych Polskich Inflantach. Łatgalia. Łatgalia - Latgale, b. Livonia Polonica, prześwietna kraina tysiąca szmaragdowych jezior, i milionów białych brzóz, falistych łąk od których się ciągnie zapach siana, ciemnozielonych borów przesiąkniętych aromatem grzybów i poziomek, kapliczek przydrożnych, ojczyzna prostych serdecznych ludzi, ziemia Panny Marii, ale tej życzliwej ludziom spoglądającej z przydrożnych kapliczek, kraina 1000 błękitnych jezior, ta trzecia u