Ebook Islandia mobi,epub

ającej z niego zależności najpierw od Norwegii, a później Danii. Kraj uzyskał suwerenność w 1918 r. (w ramach unii personalnej z Danią), a niepodległość ogłosił po referendum w 1944 r. Uzyskaniu niepodległości sprzyjało znaczenie, jakiego kraj nabrał w trakcie działań wojennych. Znakomite ze strategicznego punktu widzenia położenie wyspy sprawiło, że początkowo zajęli ją Brytyjczycy, a w 1941 r. Amerykanie, którzy utworzyli bazę morską oraz lotniczą w Keflavíku, niedaleko stolicy. Militarnemu znaczeniu kraj zawdzięcza to, że w 1949 r. został członkiem założycielem NATO, co jest paradoksem zważywszy na fakt, że nie tylko nigdy nie był on zaangażowany bezpośrednio w żaden zbrojny konflikt, ale nie posiada również własnych sił zbrojnych[2]. Okres powojenny to czas rozwoju ekonomicznego Islandii. Chociaż część mieszkańców protestowała, na początku lat 50. ubiegłego wieku na miejscu bazy lotniczej z czasów wojny powstała baza NATO. Dzięki niej, a także popytowi na ryby w okresie wojennym oraz temu, że kraj nie został zniszczony, nastąpił rozwój gospodarczy. W połowie lat 50. XX w. dochody z dzierżawy bazy stanowiły 18% zagranicznych dochodów państwa[3]. Ważne było także uzyskanie pomocy w ramach planu Marshalla. Ponieważ władze Islandii uznały, że głównym bogactwem kraju są ryby, po wojnie zaczęto rozwijać ten sektor gospodarczy i poszerzać strefy połowów. Doprowadziło to do tzw. wojen dorszowych z Wielką Brytanią. Wynikały one z postępującego przełowienia islandzkich łowisk w wyniku upowszechnienia na tych wodach wielkich trawlerów, zwłaszcza brytyjskich, wyposażonych w technologie, które umożliwiały coraz bardziej efektywne połowy. Ponieważ, jak już wspomniano, rybołówstwo było głównym filarem islandzkiej gospodarki oraz źródłem zamożności społeczeństwa, islandzkie władze dążyły do stopniowego wyparcia flot rybackich innych państw ze swoich wód przybrzeżnych, tak by określone kwoty połowowe - gwarantujące ochronę i odbudowę wybranych gatunków fauny morskiej - były wykorzystywane tylko przez rodzimych rybaków. Wojny dorszowe miały swój początek w umowie zawartej w 1901 r. między Wielką Brytanią a Danią, pod której jurysdykcją znajdowała się wówczas Islandia, określającej strefę wyłącznych połowów do pasa trzech mil morskich wód przybrzeżnych. W 1949 r. Althing wypowiedział tę umowę i zadecydował o rozszerzeniu tego pasa do czterech mil, co spotkało się ze sprzeciwem strony brytyjskiej. Podobne decyzje o rozszerzeniu strefy wód przybrzeżnych islandzki parlament podejmował jeszcze dwukrotnie (ostatnie w 1975 r.)[4], co każdorazowo skutkowało nową ,,wojną dorszową". Ostatecznie w drugiej połowie lat 70., po zmianie prawa międzynarodowego, które usankcjonowało dwustumilową strefę wód przybrzeżnych, Wielka Brytania pogodziła się ze zmianą sytuacji. Islandia silnie odczuła kryzys naftowy, który rozpoczął się w 1973 r. i objął swym zasięgiem wszystkie kraje uzależnione od importu ropy naftowej oraz wszystkie obszary światowej gospodarki. Jej obroty handlowe z wieloma krajami znacząco się zmniejszyły (np. polski eksport w 1975 r. spadł o 72,4%, a import - o 72,1% w stosunku do roku poprzedniego)[5]. Próbowano temu zaradzić, wprowadzając większą dywersyfikację sprzedawanych towarów, lecz było to trudne z uwagi na ograniczone możliwości produkcyjne kraju. Pojawił się też problem wysokiej inflacji. Podjęte na początku lat 80. próby naprawy sytuacji gospodarczej przynosiły ograniczone rezultaty. W latach 1988-1990 islandzka gospodarka kurczyła się średnio rocznie prawie o 1% PKB (produktu krajowego brutto), a średnioroczna inflacja wynosiła prawie 21%[6]. Tempo wzrostu gospodarczego wahało się dość znacząco w latach 80., co wiązało się z silnym uzależnieniem od rybołówstwa i przetwórstwa ryb, a także od przemysłu metalurgicznego, związanego z wahaniami cen aluminium na światowych rynkach. Rozwój przemysłu islandzkiego nastąpił stosunkowo niedawno, bo większe zakłady zaczęły powstawać dopiero w XX w. Jak już wspomniano, są to przede wszystkim zakłady przemysłu spożywczego, związanego z rybołówstwem i rolnictwem. Na bazie tego ostatniego rozwinął się także przemysł lekki oraz zakłady przetwórstwa skór. Powstały też fabryki produkujące sprzęt elektryczny, artykuły gospodarstwa domowego, wyroby ceramiczne, toaletowe, produkty spożywcze. Rozwinął się także przemysł poligraficzny. Ponieważ, jak już wspomniano, głównymi zasobami naturalnymi kraju są energia wodna i geotermiczna, zostały one wykorzystane także do rozwoju nowszych gałęzi przemysłu, takich jak cementowy, produkcja nawozów sztucznych oraz hutnictwo aluminium[7]. Ten ostatni produkt pełni kluczową rolę w uprzemysłowieniu i dywersyfikacji gospodarki, gdyż przed powstaniem pierwszej hut