Ebook `Ja tego Żyda znam!` Szantażowanie Żydów w Warszawie, 1939-1943 mobi,epub

szantażyści ,,strzygli" swe ofiary aż do ostatniej złotówki, dolara i marki, aby na koniec wydać ogołocone ze wszystkiego ofiary w ręce policji3. W powyższym podziale jest sporo racji, ale trzeba uściślić, że granice między tymi grupami były płynne. Nie bierze on również pod uwagę trzeciej (bardzo licznej) grupy złożonej z bandytów, nachodzących mieszkania żydowskie i wymuszających okup pod groźbą wydania w ręce gestapo. Niektórzy szmalcownicy, poprzednio ogołociwszy szantażowane Żydówki ze wszystkich pieniędzy, dalszy haracz pobierali w naturze, gwałcąc ukrywające się kobiety. Nie widać tu motywacji finansowych, ale niewątpliwie dochodziło do szantażu i do pobrania swoiście rozumianego okupu. Inni ludzie, którym też poświęcę nieco miejsca, wydawali Żydów w ręce policji (,,bo tak wypadało") ze strachu, bojąc się zbiorowej odpowiedzialności mieszkańców całej kamienicy w razie ,,wpadki" ukrywających się Żydów. Jeszcze inni, korzystając z aresztowań lub też wywołując je za pomocą donosu, przejmowali resztki żydowskiego mienia wychodząc z założenia, że ,,oni i tak już długo nie pożyją". Nie brakowało i takich, którzy wydawali Żydów na śmierć z pobudek ideowych, uzasadniając donosy swoiście pojętą ,,solidarnością rasową". Jakiś czas temu próbę klasyfikacji szmalcowników podjęła Barbara Engelking. Autorka wyodrębniła sześć głównych grup szmalcowniczych. Do pierwszej należeli ludzie z przedwojennego marginesu, do drugiej - ludzie słabego charakteru, zdeprawowani przez wojnę. Trzecia grupa skupiała ludzi tropiących Żydów w pobudek ideologicznych, czwarta zaś - osoby uległe totalitaryzmowi, dla których hitlerowskie regulacje prawne stały się normą, jakiej należało przestrzegać. Dwie pozostałe grupy to Żydzi wydający innych Żydów w nadziei ocalenia własnego życia oraz Polacy załatwiający własne porachunki za pomocą denuncjacji znienawidzonych sąsiadów i znajomych4. W literaturze obcojęzycznej szmalcownikom poświęcono więcej miejsca. Jest to jednak literatura praktycznie w Polsce nieznana. Historycy zachodni, zwracając uwagę na zagrożenie szantażem, piszą o obojętności społeczeństwa polskiego oraz struktur państwa podziemnego. Niekiedy mowa jest wręcz o ,,zdumiewającej indyferencji" społeczeństwa polskiego - obojętności, która umożliwiła szmalcownikom bezkarną działalność aż do końca okupacji5. W poniższych rozważaniach przyjmiemy dwa podziały działań szmalcowniczych: czasowy i związany z przyjętą taktyką. Pierwszy, oparty na chronologii, pozwoli na rozróżnienie szantażystów od szmalcowników. W stosunku do przestępców dokonujących wymuszeń w latach 1939-1941, czyli przed wprowadzeniem kary śmierci za przebywanie poza gettem, używać będziemy nazwy ,,szantażyści". Ludzie ci wybierali, co prawda, swoje ofiary ,,według klucza rasowego", lecz wykorzystywali specyficzne metody szantażu oraz wychodzili z założenia, że w razie aresztowania Żydom groziła najwyżej grzywna czy areszt. Szantażyści żerowali na strachu warszawskich Żydów, strachu często irracjonalnym, gdyż nawet z punktu widzenia władz okupacyjnych ludzie ci byli zazwyczaj niewinni. Przestępcy, których określimy mianem szmalcowników, zajmowali się tropieniem Żydów po listopadzie 1941 roku, zdając sobie sprawę, że w razie denuncjacji ich ofiary czeka pewna śmierć. Drugi podział oparty jest na kryterium obranej przez przestępców taktyki. Zarówno szantażyści, jak i szmalcownicy działali w pojedynkę bądź w zorganizowanych grupach. Różnorakie ,,techniki działania" przestępców omówione zostaną w ramach zarysowanej powyżej periodyzacji. Postawy szmalcownicze nie mogą być rozpatrywane wyłącznie w ,,polskim" kontekście, gdyż niewątpliwie wiążą się z szeroko pojętym ,,odczłowieczeniem" Żydów, procesem, który zaczął się już przed wojną, w klimacie narastającego antysemityzmu, i objął wszystkie kraje europejskie. Antysemickie hasła lansowane przez hitlerowski Propagandabteilung na łamach pism gadzinowych w krajach podbitych trafiały wobec tego niejednokrotnie na podatny grunt. Jak twierdzą historycy epoki najnowszej, szmalcownictwo - w tej czy w innej postaci - istniało bowiem we wszystkich krajach okupowanej Europy. Najnowsza w serii studiów poświęconych polowaniu na Żydów w Europie Zachodniej jest praca opisująca grupę kilkudziesięciu holenderskich ochotników, którzy wydali w ręce Niemców dziewięć tysięcy ukrywających się w Holandii Żydów6. Ochotnicy z ,,Kolumny Henneicka" już wcześniej wyspecjalizowali się w wymuszaniu okupów od Żydów, a w 1943 roku, gdy tylko Niemcy przystąpili do wypłacania wysokich nagród za ukrywających się, zaczęli wydawać ofiary bezpośrednio w ręce gestapo. Również we Francji, na przestrzeni ostatnich kilku lat, ukazało się kilka studiów poświęconych de