Ebook Jerzy Grotowski mobi,epub

d Olejnik 2. Przedstawię teraz dwa świadectwa zupełnie wyjątkowego świadka pracy Grotowskiego, jakim jest Peter Brook. Świadectwa te dzieli od siebie ponad dwadzieścia lat: pierwsze z nich zostało opublikowane w czasopiśmie ,,Flourish" jesienią 1966 roku (było to wydawnictwo Royal Shakespeare Theatre Club), a potem pojawiło się jako przedmowa w książce Grotowskiego Towards a Poor Theatre (Ku teatrowi ubogiemu), której pierwszym wydawcą był Eugenio Barba (Odin Teatret Forlag, Holstebro 1968). Drugie zaś ukazało się w roku 1988 w trójjęzycznej broszurze (angielsko-francusko-włoskiej) informującej o działalności Centro di Lavoro di Jerzy Grotowski, a wydanej przez Centro per la Sperimentazione e la Ricerca Teatrale w Pontederze we Włoszech. W obu tekstach Brook mówi właśnie o ,,laboratorium teatralnym" i sztuce aktora, które mogą stawać się / być szczególnym wehikułem i prowadzić do dalekiego celu. Drugi z nich nosi zresztą znamienny tytuł: Grotowski, sztuka jako wehikuł. Według Brooka bowiem, dla Jerzego Grotowskiego sztuka teatru i sztuka aktora były zawsze wehikułem. Jeden z najwybitniejszych reżyserów teatralnych naszych czasów odwołuje się tu do bardzo starej tradycji: ,,Wydaje mi się, że stoimy dzisiaj wobec czegoś, co już kiedyś istniało, ale co od wieków poszło w zapomnienie, a mianowicie, że jeden z wehikułów umożliwiających człowiekowi dostęp do innego poziomu i służenie bardziej sprawiedliwej funkcji we wszechświecie, to ów środek rozumienia, którym jest sztuka dramatyczna we wszystkich jej formach. [...] człowiek, który marzy w życiu o s t a n i u s i ę a k t o r e m, może całkiem naturalnie czuć, że jego obowiązkiem jest podążanie w stronę spektaklu. Ale może też czuć coś innego, czuć, że cały ten dar, ta miłość jest otwarciem ku innemu rozumieniu; i czuć, że owo rozumienie może on odkryć tylko poprzez osobistą pracę z mistrzem, tak jak we wszystkich - przekazywanych bezpośrednio i ezoterycznych - tradycjach, które kiedykolwiek istniały"1. Ciągle panuje na ten temat mnóstwo nieporozumień. Dlatego trzeba wreszcie powiedzieć wprost i bez niedomówień, że w każdym rzeczywistym laboratorium teatralnym próby, ćwiczenia i cała praca ,,wewnętrzna" są co najmniej równie ważne jak przedstawienie, wszystko to zaś jest najściślej związane z badaniem, poszukiwaniem, odkrywaniem, wytyczaniem nowych dróg. Dlatego właśnie Peter Brook już w roku 1966 mógł napisać następujące słowa, które zresztą weszły potem do kanonu dwudziestowiecznej refleksji o teatrze: ,,Grotowski jest jedyny. Dlaczego? Ponieważ, jak wiem, nikt na świecie, nikt od czasów Stanisławskiego, nie badał natury aktorstwa, jego zjawisk, jego znaczenia, natury i duchowo-fizyczno-emocjonalnych procesów tak głęboko i całkowicie jak Grotowski. Jerzy Grotowski i Peter Brook. Spotkanie z Peterem Brookiem w ramach Uniwersytetu Poszukiwań Teatru Narodów, Wrocław, Teatr Polski, 18 czerwca 1975 Fot.: Zbigniew Raplewski Nazywa on swój teatr l a b o r a t o r i u m. I tak jest rzeczywiście. Jest to ośrodek badań. [...] W teatrze Grotowskiego, jak we wszystkich prawdziwych laboratoriach, doświadczenia mają wartość naukową, ponieważ przestrzegane są wszystkie istotne warunki. W jego teatrze wszystko koncentruje się całkowicie dookoła małej grupy ludzi, a czas jest nieograniczony. [...] Z jednym zastrzeżeniem. To poświęcenie się aktorstwu nie oznacza, że samo aktorstwo jest celem w sobie. Wręcz przeciwnie. Dla Grotowskiego aktorstwo jest wehikułem, który ma prowadzić do dalekiego celu. Jakim sposobem może ono tego dokonać? Teatr nie jest ucieczką, schronieniem. Jest sposobem życia. Czy nie brzmi to jak jakieś hasło religijne? Powinno tak brzmieć. Nie mniej, nie więcej"2. 3. Nieprzypadkowo zatem Grotowski uważa się za spadkobiercę i kontynuatora Konstantina Stanisławskiego, który, między innymi, zainicjował tradycję studiów i laboratoriów teatralnych w XX wieku. Przypomnijmy, że pierwsze studio teatralne zostało założone w roku 1905 właśnie z inicjatywy Stanisławskiego, który sam je finansował; do historii przeszło jako Studio na Powarskiej3. Na jego czele stał Wsiewołod Meyerhold. Studio na Powarskiej działało zaledwie przez kilka miesięcy i nie odbyły się w nim żadne publiczne pokazy. Nie zaspokoiło ono również oczekiwań Stanisławskiego, który w końcu je rozwiązał, natomiast Meyerhold nie miał wątpliwości i już w rok po zamknięciu Studia napisał: ,,Teatr-Studio, choć nie otworzył swych podwoi dla widzów, odegrał w historii teatru rosyjskiego niezwykle ważną rolę. To wszystko, co nasze czołowe teatry zaczęły później z nerwowym niepokojem albo zastanawiającą powolnością wprowadzać na swoje sceny, pochodziło - można to powiedzieć z pełną odpowiedzialnością za słowo - z jednego i tego samego źródła [...]; było