Ebook Koty. Historia, zwyczaje, obserwacje, anegdoty mobi,epub

rysunek wedle tego fragmentu malunku, na którym kot przynosi ptactwo swemu czekającemu w łodzi panu. Tego rodzaju przedstawienia, na których figurują koty, pochodzą z czasów XVIII i XIX dynastii (około 1638 i 1440 roku ). Jednym z najstarszych zabytków przedstawiających to zwierzę jest znajdujący się w nekropolii w Tebach grobowiec Hany, na którego steli stoi wyprostowana postać tego władcy, mającego u stóp swego kota o imieniu Bouhaki7. Wśród egipskich figurek z brązu czy emaliowanej terakoty, które możemy spotkać w naszych muzeach, często zauważa się siedzącego kota, noszącego na obroży wygrawerowane symboliczne oko, znak słońca. Przekłute uszy kota były w takim wypadku przyozdobione złotą biżuterią. Rysunek Prospera Mérimée według malowidła egipskiego z British Museum Brąz z kolekcji starożytności egipskich Luwru Kot pojawia się również na niektórych medalach z nomy Bubastis, w której szczególnie czczono boginię Bastet (Bubastis u Greków). Ta bogini, oboczna postać Paszt, zazwyczaj ma głowę kotki i trzyma w dłoni sistrum, symbol harmonii świata. Koty, za swego życia czczone w świątyni Paszt jako żywy obraz tej bogini, po śmierci balsamowano i uroczyście grzebano. Rozmaite kobiece posągi nagrobne noszą napis TECHAU, kotka, jako znak opieki bogini Bastet. Jeszcze dziś niektórzy mężczyźni nazywają swe żony kotkiem, bez żadnej sakralnej intencji. Niektóre mumie kotów, znalezione w drewnianych trumnach w Bubastis, Speos Artemidos, Tebach i innych miejscach, miały pomalowane pyski. Interesujące są mumie, które swoją szczupłością i wydłużonym kształtem przypominają butelki wybornego wina, otoczone słomianą plecionką. Bez wątpienia był to bardzo zwinny kot; o tym, że był czczony, świadczą opaski i balsam. Wszelako symbolika kota pozostaje otoczona tajemnicą, tyleż z powodu opowieści Horapollona, co Plutarcha, ci historycy bowiem oparli się na wzajemnie sprzecznych legendach. Według Horapollona kota czczono w poświęconej słońcu świątyni w Heliopolis, ponieważ źrenica tego zwierzęcia swymi proporcjami odpowiada wysokości słońca nad horyzontem i z tego powodu symbolizuje tę cudowną gwiazdę. Mumia kota z kolekcji starożytności egipskich oraz skrzynka, w której przechowywano mumię kota (Luwr) Plutarch w rozprawie O Izydzie i Ozyrysie opowiada, że wizerunek kotki wieńczył górną część sistrum jako symbol księżyca. ,,Na szczycie tarczy grzechotki Egipcjanie rzeźbią figurę kota o ludzkiej twarzy, w dole, poniżej wirujących dzwoneczków, wizerunek Izydy po jednej, a Neftydy po drugiej stronie. Postaci te symbolizują powstawanie i ginięcie (takim bowiem przemianom i poruszeniom ulegają same żywioły); kot zaś oznacza księżyc, gdyż jest zwierzęciem zmiennym, nocnym i płodnym. Jak powiadają, rodzi najpierw jedno młode, potem dwa, trzy, cztery, pięć; i po jednym w ten sposób dochodzi do siedmiu, rodząc wszystkiego dwadzieścia ośmioro młodych, a jest to liczba dni cyklu księżycowego. Zapewne jest to tylko legenda. Jak się jednak zdaje, źrenice kota powiększają się i rozszerzają w czasie pełni, a zmniejszają się i zwężają podczas ubywania księżyca"8. Tak więc, podczas gdy Horapollon widzi tajemne podobieństwa między kocią źrenicą i słońcem, Plutarch dostrzega jej związek z księżycem. Współczesna nauka, pozostawiając nekromantom badanie wpływu ciał niebieskich na człowieka i zwierzęta, wyjaśniła te zjawiska wzrokowe za pomocą optyki. Jeśli chodzi o różną liczebność miotów, o której wspomina Plutarch, możemy te historie wożyć między bajki, jakie lubili opowiadać starożytni przyrodnicy. Herodot w swych Dziejach nie jest wiele bardziej wiarygodny: ,,Kiedy samiczki okocą się, nie biegają już do samców; te zaś, pragnąc się z nimi parzyć, nie mogą zaspokoić swojego popędu. Wobec tego wpadają na taki pomysł: kradną i porywają samicom młode i duszą je, ale potem ich nie zjadają. Samice zaś, pozbawione młodych, a pragnąc mieć inne, znowu wtedy biegają do samców: bo zwierzę to lubi się rozmnażać". Ta opinia, którą znajdziemy w dalszej części, przyjęta przez Dumonta de Nemours, wydaje mi się fałszywa; ale zanim się tym zajmę, przytoczę pozostałą część ustępu z Herodota: ,,A kiedy wybuchnie pożar, ogarnia koty dziwny szał. Mianowicie Egipcjanie, ustawieni w odstępach, pilnują wtedy kotów, a nie troszczą się o gaszenie ognia; koty zaś, przemykając się i przeskakując ludzi, rzucają się w ogień. Gdy to się dzieje, ogarnia Egipcjan wielki smutek. Jeżeli dalej w jakimś domu w naturalny sposób zdechnie kot, wszyscy jego mieszkańcy golą sobie jedynie brwi; u kogo zaś pies zdechnie, ten goli całe ciało i głowę"9. To, że koty rzucają się w ogień, wymagałoby potwierdzenia; wolę szczegół, o którym donosi pewien człowiek żyjący w starożytności,