Ebook Kulturowe i edukacyjne oblicza współczesnej Azji pdf

e i utrud­nia­ne przez rzą­dzą­ce pro­za­chod­nie eli­ty, któ­re nie chcą do­pu­ścić do ujaw­nie­nia ja­kich­kol­wiek rys na pra­co­wi­cie two­rzo­nym pro­pa­gan­do­wym, eks­por­to­wym ob­ra­zie swe­go kra­ju. Dla lep­sze­go zro­zu­mie­nia tego fe­no­me­nu po­da­my choć­by je­den przy­kład. Kon­fu­cja­nizm jest uzna­wa­ny na Za­cho­dzie za dok­try­nę fi­lo­zo­ficz­no-mo­ral­ną stwo­rzo­ną - jak już sama na­zwa wska­zu­je - przez Kon­fu­cju­sza (551-479 ) a do­ty­czą­cą przede wszyst­kim sfe­ry mo­ral­nej jed­nost­ki. I taki też jego ob­raz przyj­mu­ją za­zwy­czaj współ­cze­śnie chiń­skie eli­ty. Jed­nak miej­sco­wa na­zwa tego nur­tu tra­dy­cji chiń­skiej róż­ni się znacz­nie: brzmi ona ru­jiao - czy­li ,,na­uka uczo­nych". Zgod­nie z chiń­ską tra­dy­cją to prze­kaz nauk i wska­zań wład­ców-mę­dr­ców epo­ki ar­cha­icz­nej je­dy­nie upo­rząd­ko­wa­ny w szko­le Kon­fu­cju­sza, któ­ry nig­dy nie był tam trak­to­wa­ny na po­do­bień­stwo za­ło­ży­cie­li re­li­gii z ba­se­nu Mo­rza Śród­ziem­ne­go23. Na­uki jego do­ty­czą też przede wszyst­kim pań­stwa i spo­łe­czeń­stwa, a jed­nost­ki jako od­po­wie­dzial­ne­go człon­ka zbio­ro­wo­ści. Kon­fu­cja­nizm epo­ki im­pe­rial­nej miał tak­że pew­ne aspek­ty re­li­gij­ne, sank­cjo­no­wał kult Nie­ba i Zie­mi, róż­nych du­chów opie­kuń­czych, a tak­że przod­ków jako du­chów opie­kuń­czych ro­dzin. Przy­kła­dy ta­kie moż­na by mno­żyć nie­mal w nie­skoń­czo­ność. Tra­dy­cje ro­dzi­me wy­stę­pu­ją za­tem w róż­nych wer­sjach, a boje o ich in­ter­pre­ta­cje mają roz­ma­ite im­pli­ka­cje po­li­tycz­ne, po­dob­nie jak ak­tu­ali­za­cje tych tra­dy­cji dla po­trzeb współ­cze­snych. Moż­na wspo­mnieć, że w wie­lu kra­jach azja­tyc­kich sce­na po­li­tycz­na dzie­li się ra­czej na zwo­len­ni­ków okcy­den­ta­li­za­cji kra­ju i obroń­ców dzie­dzic­twa ro­dzi­me­go, niż na rzecz­ni­ków le­wi­cy i pra­wi­cy, jak na Za­cho­dzie. Oczy­wi­ście same sfe­ry i spo­so­by okcy­den­ta­li­za­cji kra­ju, po­dob­nie jak wy­bór tra­dy­cji do za­cho­wa­nia sta­ją się zwy­kle przed­mio­tem go­rą­cych spo­rów po­li­tycz­nych, na­bie­ra­ją­cych na­wet wy­mia­rów hi­sto­rycz­nych. Ja­poń­czy­cy, któ­rzy mają nie­wąt­pli­wie naj­dłuż­sze do­świad­cze­nia z dwo­istym funk­cjo­no­wa­niem pań­stwa i naj­więk­sze chy­ba suk­ce­sy w po­ka­zy­wa­niu na ze­wnątrz głów­nie jego za­chod­niej fa­sa­dy, jako ,,cy­wi­li­zo­wa­ne­go ob­li­cza" swe­go kra­ju, wy­pra­co­wa­li na­wet spe­cy­ficz­ną ter­mi­no­lo­gię dla opi­su ta­kiej zło­żo­nej rze­czy­wi­sto­ści. Uj­mu­ją to np. w sche­ma­cie ta­te­mae i hon­ne. Ten pierw­szy ter­min ozna­cza ofi­cjal­nie gło­szo­ne za­sa­dy, któ­re nie­ko­niecz­nie są jed­nak re­spek­to­wa­ne czy uzna­wa­ne w ży­ciu. Do sfe­ry hon­ne przy­na­le­żą na­to­miast praw­dzi­we uczu­cia, albo pra­gnie­nia, któ­re jed­nak nie mogą być otwar­cie ma­ni­fe­sto­wa­ne jako sprzecz­ne z ofi­cjal­ny­mi nor­ma­mi. Yoshio Su­gi­mo­to pierw­sze po­ję­cie uzna­je za nor­my ,,po­praw­no­ści po­li­tycz­nej", zaś dru­gie okre­śla jako uczu­cia i mo­ty­wy skry­wa­ne, ma­sko­wa­ne, ale au­ten­tycz­ne. Moż­na do­dać, że ta swo­ista te­atra­li­za­cja ży­cia ce­cho­wa­ła przez stu­le­cia wszyst­kie kra­je cy­wi­li­za­cji kon­fu­cjań­skiej, gdyż w sfe­rze pu­blicz­nej czy spo­łecz­nej wy­pa­da­ło za­cho­wy­wać pew­ne de­co­rum i mó­wić je­dy­nie to, ,,co na­le­ży", a re­al­nie ro­bio­no zu­peł­nie coś in­ne­go. Ten sam ba­dacz ja­poń­ski cha­rak­te­ry­zu­je jesz­cze inną parę po­jęć: omo­te - fa­sa­da i ura - ,,to, co po­zo­sta­je ukry­te". Jed­no jest uzna­ne za ,,pra­wi­dło­we" i jest za­tem do­zwo­lo­ne, cho­ciaż sta­no­wi je­dy­nie ze­wnętrz­ną for­mę, na­to­miast dru­gie nie­do­bre, skry­wa­ne, pu­blicz­nie nie­ak­cep­to­wal­ne, albo na­wet nie­le­gal­ne prak­ty­ki. Te dwa aspek­ty funk­cjo­no­wa­nia, jak wspo­mi­na ja­poń­ski so­cjo­log, ce­chu­ją np. fir­my, szko­ły itp., gdzie to prak­ty­ki ura re­al­nie okre­śla­ją ich dzia­ła­nie i okre­śla­ją, co jest sku­tecz­ne. Trze­cią parę po­jęć sta­no­wią soto i uchi, to, ,,co ze­wnętrz­ne" i to, ,,co we­wnętrz­ne". Okre­śla­ją ,,nas sa­mych", ro­dzi­nę, wspól­no­tę, swo­ją fir­mę, prze­ciw­sta­wia­nych ,,ob­cym", pod­mio­tom ze­wnętrz­nym, przed któ­ry­mi wszyst­kie ,,na­sze spra­wy" po­wi