Ebook Macedonia. Epir. Albania 1912-1913 mobi,epub

�udniowych znajdujących się pod panowaniem Austro-Węgier i zjednoczenie ich w skonsolidowane państwo (,,wielką Jugosławię"). Jest on o tyle dla nas ważny, że podobne pomysły odrodziły się w okresie omawianych wojen bałkańskich na początku XX w. Idee te wykraczały daleko poza stan możliwości ówczesnego państwa serbskiego i pozostawały w sferze marzeń, o czym minister Garašanin doskonale wiedział. Chodziło jednak o przedstawienie na forum publicznym samej idei i o jej jak najszersze propagowanie. W tym celu Ilija Garašanin powołał w 1845 r. centrum propagandowe w Belgradzie, wspomagał również swych współpracowników ( Jovana Marinovicia i Tomę Kovačevicia) w tworzeniu siatek tajnych agentów w rejonach pod panowaniem tureckim i austriackim. System ten służył do politycznej agitacji proserbskiej aż do roku 1875. W centrum propagandowym przygotowano także, jeszcze w 1862 r., plany wywołania powstania w Bośni oraz w Bułgarii, a także powołano do życia ochotniczy oddział złożony z około 200 ludzi, pochodzących z kilku różnych krajów południowosłowiańskich. Finansowało ono też emigracyjny Legion Bułgarski, przygotowujący się do walk o wolność ojczystej Bułgarii. Minister Ilija Garašanin uważał również, że należy robić wszystko, co tylko możliwe, by przekonać Albańczyków, zwłaszcza liderów klanów katolickich i prawosławnych z północnej Albanii, do wsparcia Serbów w walce przeciwko Turkom. Jego tajne służby działały więc także na terenach albańskich. W 1860 r. minister gościł w Belgradzie pięciu liderów albańskich klanów. Praca tajnych agentów serbskich była kontynuowana przez całą drugą połowę XIX w., jednak ostatecznie plany stworzenia wspólnego frontu z Albańczykami nie doczekały się realizacji, zapewne ze względu na silnie klanową strukturę ówczesnego społeczeństwa albańskiego, co wpływało na brak motywacji do utworzenia własnego państwa. Do krachu rozmów przyczyniła się także słowiańska nieufność wobec Albańczyków, spowodowana współpracą wielu spośród tych ostatnich z okupantem tureckim oraz napadami i prześladowaniami chrześcijan ze strony muzułmańskich wyznawców albańskiego pochodzenia. Zanotowano liczne przykłady terroryzowania ludności serbskiej oraz bułgarskiej, która nie poddała się islamizacji, w pozostającym pod panowaniem tureckim Kosowie i w Macedonii. Konflikt zaostrzył się w momencie powstania Ligi Prizreńskiej w 1878 r., która zapoczątkowała albański ruch narodowy, mający doprowadzić do utworzenia niezależnego państwa, jak też z powodu umiędzynarodowienia za sprawą Austrii kwestii albańskiej podczas kongresu berlińskiego. Austro-Węgry celowo podsycały konflikt albańsko-serbski (w tym celu cesarstwo potajemnie przekazywało kosowskim Albańczykom broń i środki finansowe), pragnąc nie dopuścić do połączenia się dwóch państw słowiańskich, Serbii i Czarnogóry, pod jedną koroną, co mogło z kolei pobudzić inne narody słowiańskie znajdujące się pod panowaniem Wiednia do wzrostu dążeń niepodległościowych i do wysunięcia żądań narodowych. W latach 60. i 70. XIX w. działalność agitacyjno-konspiracyjna nacjonalistów serbskich objęła wiele zróżnicowanych środowisk i rejonów Półwyspu Bałkańskiego, a swoje apogeum osiągnęła podczas powstania w Bośni i Hercegowinie (1875-1876) oraz w trakcie wojen serbsko-tureckiej i rosyjsko-tureckiej (1876-1878). Szła ona w parze z działalnością oświatowo-propagandową promującą kulturę, język i gospodarkę serbską, głównie na terytorium macedońskim. W 1886 r. powstało kulturalno-oświatowe Towarzystwo św. Sawy. W Salonikach także Agencja Serbska (od 1887), a w kilku innych miastach powstały serbskie biura konsularno-handlowe: w Üsküb (Skopje; 1887), w Manastirze (Bitola; 1889) i w Prištinie (1889). Silnym ciosem dla prestiżu i wiodącej roli Belgradu na Bałkanach była bezsensowna i przegrana wojna z Bułgarią (1885). Teren Macedonii, wciąż pozostającej pod panowaniem tureckim, od wielu pokoleń był polem ostrej rywalizacji politycznej, kulturowej i gospodarczej aż trzech krajów: Grecji, Serbii oraz Bułgarii. Patrioci macedońscy związani z Bułgarią i dążący do uzyskania w przyszłości autonomii i niepodległości Macedonii spotkali się w listopadzie 1893 r. w Salonikach. W spotkaniu uczestniczyli aktywiści Dame Gruew, Petar Pop-Arsow, Christo Tatarczew. W wyniku obrad 5 listopada 1893 r. powstały Bułgarskie Macedońsko-Odryńskie Komitety Rewolucyjne (BMORK), organizacja znana w literaturze także pod nazwą Macedońska Organizacja Rewolucyjna. Latem 1894 r. jej członkowie zebrali się na pierwszym tajnym kongresie, podczas którego ugrupowanie otrzymało ramy organizacyjne, powstał wówczas też pierwszy dokument programowy[5], wybrano jego zarząd, tzw. Komitet Centralny (Centralny Macedoński Komitet Rewolucyjny), m