Ebook Manicheizm i manichejskie teksty sakralne mobi,epub

skie, asyryjskie, greckie, a pewnie też i egipskie. W owym religijnym tyglu wierzenia mieszały się ze sobą w przedziwny sposób, dając początek rozmaitym, często dziwacznym grupom wyznaniowym. Co nie znaczy, że ich twórcy i uczestnicy muszą być oceniani jednoznacznie negatywnie. Byli oni bowiem "produktem" danego miejsca i czasu. I w tamtym właśnie regionie, miejscu i czasie uformował się manicheizm. (?????? ?. ??????????, ,,??????????? ??? ??????? ??????????????"). A powstał on - co już wspominano - jako religia synkretyczna zawierająca w sobie elementy zaratusztrianizmu, zurwanizmu, chrześcijaństwa, buddyzmu, dżainizmu, taoizmu, neoplatonizmu, gnostycyzmu (zarówno o zabarwieniu chrześcijańskim, jak i żydowskim) i wierzeń babilońskich. Zawierał też nieliczne elementy szamanizmu. Nowa religia rozprzestrzeniła się z czasem na ogromnym obszarze - od wschodniego Turkiestanu, Chin, Tybetu i Malabaru w Indiach na Wschodzie, po Egipt, Afrykę prokonsularną, Italię, południową Francję i Półwysep Iberyjski na Zachodzie. Oczywiście religia owa - w takim właśnie kształcie - mogła powstać właśnie w Mezopotamii, która w tym czasie, w III wieku była jednym z najbardziej liczących się centrów kulturowych i religijnych Wschodu. Był to kraj wielonarodowościowy i obszar ścierania się wpływów najrozmaitszych tradycji i wierzeń. (Tamże; por. także: Richter, ,,Arbeitsstelle für Manichäismusforschung", Institut fuer Ägyptologie und Koptologie, Der Manichäismus, 1998). Jak już wspomniano, manicheizm był szeroko rozpowszechniony w pierwszym tysiącleciu naszej ery - od Afryki Północnej i Hiszpanii po Chiny. Była to zatem ponadnarodowa religia światowa, a przynajmniej pretendowała do miana takowej (w ówczesnym rozumie- niu, o czym będzie jeszcze niżej), która istniała - choć nie do końca w swej pierwotnej, ,,czystej" formie od III do XV-XVI wieku. (W rzeczywistości manicheizm zanikł - na Zachodzie - w wieku XI, do wieku XV przetrwały przypominające go tylko nieco - bogomilizm i kataryzm, na Wschodzie manicheizm przetrwał dłużej - przyp.). Lecz kim był ten przedziwny człowiek, który stworzył naukę, której pozostałości spotyka się i dzisiaj w Iranie, Chinach, Rosji, w południowej Francji? Niestety, historia przechowała o nim tylko fragmentaryczne wiadomości. Owego założyciela nazywano Manim, a żył on w latach 216 - 277 Tak na dobrą sprawę niewiele o nim wiadomo. Jego przeciwnicy (a miał ich bez liku) ukazu- ją go w sposób karykaturalny, zwolennicy zaś w wyidealizowany. Z tej przyczyny trudno o obraz obiektywny. Rodzice Maniego byli arystokratami i wywodzili się z Partii (Partią w starożytności nazywano wyżynę zamieszkałą przez irański lud Partów. Znajdowała się ona między Medią a Baktrią (dzisiejszy Chorasan), ze stolicą Hekatompylos. Początkowo była to satrapia perska, zaś po upadku imperium Achemenidów, Patrowie utworzyli własne, niezależne państwo. Jego założycielem był Arsakes (Arszak) 248-247 , od którego wzięła się nazwa dynastii Arsacydów - przyp.), z miasta Ekbatany (obecnie Chamadan). Z całą pewnością wiadomo, że jego matka należała do partyjskiego królewskiego rodu. Mani urodził się w Ktezyfonie, mieście założonym przez Partów w Babilonii, w mieście o doskonałym położeniu nad rzeką Tygrys, w mieście, które w III w. stało się stolicą królów partyjskich, a następnie perskich szachów z dynastii Sasanidów, którego ludność stanowiła mieszankę osób najróżniejszych narodowości, języków, wyznań i tradycji kulturowych. Wszystko to mnogość wierzeń, tradycji i ludzkich charakterów - w niemałym stopniu wpłynęło na formowanie się światopoglądu Maniego. Państwową religią był tu zaratusztrianizm, ale Partowie bardzo tolerancyjnie odnosili się i do innych wierzeń. Na przykład, oficjalnymi językami były także, obok języka narodowego, grecki i aramejski, w nich to urzędnicy pisali sprawozdania i doniesienia dla władcy, a na równi z tymi językami funkcjonowało w ludzkiej świadomości mnóstwo greckich mitów, wierzeń i podań. (,,???????????. ?????? ? ??????? ?????" [w:] "??????????? ? ???????????: ?????? ?? ??????? ? ?????? ????????????."). W manicheizmie występuje też niemało motywów biblijnych. Najprawdopodobniej wynika to z faktu, iż Prorok w młodości obcował z przedstawicielami dużej żydowskiej, wspólnoty, która w III w. poczęła aktywnie rozwijać się w Mezopotamii. Jej podstawę stanowili uciekinierzy z Palestyny, którzy udali się do rozmaitych krajów po zburzeniu wspaniałej świątyni jerozolimskiej przez Tytusa, syna rzymskiego imperatora Wespazjana. Uciekinierzy owi przynieśli ze sobą wiele żydowskich i chrześcijańskich wierzeń, wcześniej nieznanych w Persji. Rozliczne judeochrześcijańskie sekty mnożyły się z roku na rok i coraz więcej Persów znajdowało się pod ich wpływem. (Tamże).