Ebook Odkrywając wolność 2. W obronie rozumu mobi,epub

m przymusu z monopolem państwowej własności, dało największą w czasach nowożytnych koncentrację władzy w społeczeństwie, a to nie mogło i nie może się dobrze skończyć. Socjalizm, definiowany zgodnie z jego pierwotną ideą, to znaczy przez monopol państwowej własności, odbiera ludziom podstawowe prawo: prawo do prywatnej własności środków produkcji i już z tego powodu jest ustrojem anty-wolnościowym. Ale na tym sprawa się nie kończy. Trwały zakaz prywatnej przedsiębiorczości nie da się pogodzić z demokracją i związanymi z nią prawami cywilnymi. Jeśli bowiem na moment założyć, że zaistniał demokratyczny socjalizm, to prędzej czy później -- odczuwając skutki jego nieuchronnie złego funkcjonowania w gospodarce -- ludzie zaczęliby się politycznie organizować, aby znieść ten zakaz. Ten polityczny nacisk zwiększałyby osoby, które mając predyspozycje do prywatnej przedsiębiorczości, nie chciałyby być skazane na państwowe posady lub karane -- jako przestępcy -- za podejmowanie takiej działalności. A tylko w ten sposób można, jak już wspomniałem, utrzymać monopol państwowej własności. Ta rosnąca z czasem polityczna presja musiałaby się zakończyć jednym z dwóch rezultatów: a) delegalizacją grup naciskających na liberalizację gospodarczą (a zatem dopuszczeniem tylko partii akceptujących socjalizm); to byłby koniec demokracji, czyli socjalizm demokratyczny przekształciłby się w ,,realny" -- niedemokratyczny; b) politycznym zwycięstwem tych grup i w efekcie wprowadzeniem -- w warunkach demokracji -- kapitalizmu. Socjalizm nie da się więc pogodzić z wolnością polityczną i szerokimi prawami cywilnymi. Ich brak umożliwia władzy politycznej najgorsze ekscesy. Konieczną cechą socjalizmu jest wyjątkowy zakres represywności -- każdy czyn polegający na próbie korzystania z jakiejś klasycznej wolności: politycznej, gospodarczej, słowa, zrzeszania się itp., jest przestępstwem politycznym, czyli przeciw socjalizmowi. Aby wyegzekwować te zakazy, socjalizm potrzebuje rozbudowanej policji politycznej (KGB, SB itp. były więc kluczowym składnikiem socjalistycznego ustroju). Historia i współczesność znają systemy, w których -- podobnie jak w socjalizmie -- władza państwowa nie jest wybieralna w wyborach, ale jest dopuszczona własność prywatna. Sam ten fakt oznacza, że w owych systemach istnieje większy zakres wolności i mniejszy zakres represyjności niż w socjalizmie, bo aparat państwa nie musi z urzędu ścigać prywatnych przedsiębiorców. W omawianej grupie mieści się wiele bardzo różnych krajów, Hongkong, Singapur oraz Tajwan i Korea Południowa do demokratyzacji, a także Rosja i Chiny. Poza nielicznymi wyjątkami, niewybieralność ludzi sprawujących władzę w państwie nie jest zastępowana innymi mechanizmami ich kontroli. W rezultacie brak demokracji umożliwia elicie władzy politycznej rozmaite ekscesy. Często też prowadzi do jej nakładania się lub sprzężenia z własnością prywatną, co dzieli przedsiębiorców na politycznie uprzywilejowanych i dyskryminowaną resztę. Jaskrawo narusza to ideał równości szans i ogranicza konkurencję w gospodarce. Pozostaje do rozpatrzenia szeroka klasa systemów, które łączą demokrację oraz kapitalizm. Z przyczyn, o których była wyżej mowa, to w tej grupie mieszczą się -- przynajmniej w warunkach współczesnych -- najlepsze ustrojowe rozwiązania, jeśli chodzi o zakres wolności i związanych z nią korzyści. Jak wskazywali jednak wybitni myśliciele, wybieralność rządów chroni wprawdzie przed najgorszym despotyzmem na szczytach państwa, ale nie zabezpiecza -- sama przez się -- przed dwoma innymi powiązanymi, niebezpiecznymi zjawiskami. Po pierwsze, demokracja nie zapewnia automatycznie wysokich standardów praworządności. Mam tu na myśli dwa problemy: tworzenie prawa i egzekwowanie prawa. W tej pierwszej dziedzinie w wielu demokratycznych krajach występuje zalew niestabilnej i mętnej legislacji. W tej drugiej mamy do czynienia w niektórych państwach z małą efektywnością aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz z jaskrawymi przypadkami ścigania lub, co gorsza, karania niewinnych osób. Jest to jaskrawe naruszenie zasady rzetelnego procesu, która należy do rdzenia państwa prawa. Te obydwie patologie występują także w Polsce28. Po drugie, jeszcze powszechniejszym problemem współczesnej demokracji, związanym z zalewem legislacji, jest tendencja do erozji wolności gospodarczej pod wpływem regulacyjnego i socjalnego interwencjonizmu. Była tu już o tym mowa. Prowadzi to do stagnacji gospodarki lub do kryzysów, pod których presją wprowadza się reformy, na krótko przedtem politycznie niewyobrażalne. Kryzysy są jednak kosztowne dla ludzi, a ponadto nie zawsze prowadzą do wolnościowych i prorozwojowych reform, niekiedy ich następstwem jest spirala interwencjonizmu (np. w Argentynie po 2